Vitalina Varela

'Ik heb in deze duisternis mijn geloof verloren.' Zoals een mot onbedwingbaar door het vuur wordt aangetrokken, blijf ik maar onnozel naar Pedro Costa kijken. De Portugees met zijn beruchte kruis-beeld-raadsels. Ditmaal filmt hij immigranten in apocalyptische duisternis. Ze wonen ergens in Lissabon, in huizen zo slecht dat het grotten lijken. Hun graf al gegraven. Het hoofdpersonage is de weduwe van een van de Kaapverdische bewoners. Zij staat en staart (naar ons!) in de hoop wat te zien. Zijn redenen van verscheiden en vertrekken te vinden. De shots zijn bijna stuk voor stuk pareltjes van Vermeer. Goede koppen in weinig licht. Wasknijpers als handjes, o kippenpootjes. Toch schemert (ha) ook wel de ver-esthetisering van armoede. In plaats van een strikje zit er nu enkel een prachtig kadertje omheen. Op dubbele snelheid had de 'golfplatenoorlog' nog wat kunnen worden, nu is het vooral verveeld wachten op tekstuele oplevingen. Soms zijn die fascinerend, meestal onbegrijpelijk. Een beetje zoals Fernando Pessoa. Tegen elkaar praat men nauwelijks. Men kijkt uitgestreken naar de camera en houdt toneelmonologen. Superkatholiek lijdend allemaal. Tot bedwelmd en wel de laatste dag komt. Misschien heb je voor dit soort films de donkere bioscoop nodig, om ook jou mysterieus te omhullen. 'Ik vertrouw je bij leven noch dood.'

The Assistant

'I'll fix it.' Een jonge vrouw op een klein kantoor. Ze doet alles. Schoonmaken, printen, bellen. Ondertussen wordt ze genegeerd. Ze hoort zelf tot het meubilair. Even lijkt The Assistant een film over de vernederingen van de 'doodgewone' kantoorslaaf te woorden. De muizige medewerker in een kafkaëske wereld, waarin achter elke deur een nieuwe deur opdoemt, en vooruitgang onmogelijk blijkt. 'He knows you're busy, sweetie.' Het eerste half uur is van een fascinerende saaiheid. Niks geromantiseerde toestanden – zelfs geen romantisch beroep. Nee, een film die werkelijk over werken gaat. Een American Job. Maar dan begint er alsnog een subtiele spanning door te sijpelen. Waarom moet de kantoormuis erectiemedicijnen klaar leggen.? Wat doen ze eigenlijk samen op dit kantoor? Wordt dit een The Secretary? De romantisering van de vernedering. Als ik dan toch niks ben, straf me dan omdat ik niks ben. Mispoes! Pas met de spuiten snapte ik het. Het is een filmmaatschappij, en dit is Hollywoods wraak op zichzelf. Vol inside info, en een ingebakken hart. Een enkele schrijnende dag in de wereld van Weinstein en andere doorgesnoven baasjes. Zij die kunst commodificeren, een massamedium van massa-exploitatie runnen. Met jonge vrouwen als eerste slachtoffers. Never rarely sometimes always. Wegkijken. Weglopen. 'He's in a personal.'

Palm Springs

'Will you just please take off your clothes?' Irritant knappe mensen in een Groundhog Day-variant. Normaal zou ik daar niet op zitten wachten, maar na al die zware eindejaarslijstjes-films werd het tijd voor iets lichtvoetigs. Palm Springs zet de toon meteen melig met wat voor altijd het beste Demis Roussos-liedje blijft, plus een paar seksgrappen. 'That's a good leg.' Een Jesse Eisenberg-kerel (lijken ze tegenwoordig allemaal op hem?) dwaalt door een Forgetting Sarah Marshall-universe. Het nepste van Amerika heeft zich verenigd voor een bruiloft. Iedereen blij? Nee! Een Sarah Lieberman-dame zet het op een wijnen. Van het een komt het ander, en daar is de dag weer. Keer op keer. De bekende zelf-herhaling levert gratis meegeleverd existentialisme op. Hoe zin te geven aan je leven als je Sisyphus bent? (And ain't we all?). De grappen zijn niet stoner genoeg, maar tenenkrommend worden ze nooit. (Eerder goofy.) Net wanneer het nieuwe circulaire leven van ons olijke duo een woeiwei-flashmob benadert, volgt op de seconde halfweg de change-up. Om dat een verdieping te noemen gaat veel te ver, maar vervelend is het niet. Eenvoudig ambachtelijk. De soundtrack mag er ook na Demis wezen, met verrassend veel John Cale, en de ontdekking van de film, palmpimpelaar S.E. Rogie. 'That was a grammatical nightmare.'

Kung-Fu Master

'C'est quoi, AIDS?' De verleiding van kalverliefde krijgt Jane Birkin flink te pakken. Zelf net gescheiden, ziet ze hoe haar puberdochter (Gainsbourg) de onschuld 'viert'. Zelfs condooms zijn op die leeftijd nog om te lachen. Een waterbommetje in plaats van een bom in je leven. Varda maakte met beroemde vrienden (ook haar eigen zoon doet mee) een verhaal 'dichtbij huis'. Zelf verloor ze immers haar man aan SIDA – maar ze behield tot haar eigen einde de kindse verwondering. Kung-Fu Master moet de meest 'arty' arthousefilm zijn die deels gebaseerd is op een videogame. Birkins veertienjarige love interest – een 'leaudzwaar' pretentiemannetje – speelt het knokspel in een cafe. Nu seks gevaarlijk is, focust Birkin haar gedachten op het jongetje, de engelachtige knaap, haar 'mini-boum', ergens tussen kind en man, onschuld en mens. Oftewel, 'death in Venice', maar dan in de jaren tachtig van Parijs en Londen, en met de dood 'verstopt' in een zijmotief. Het smachten naar verwondering werkt aardig, vooral dankzij de prachtige 'cosy' beelden in Fuji-kleuren. De voice-over voegt echter niets toe. Zo spannend als een Malle-film (of een Macron-relatie) wordt het sowieso nooit, maar de ongedwongen sfeer is wel dapper moraalloos. Verliefd op je jongere zelf. Toen je nog niets was, en dus alles nog kon zijn. Peut-être. 'Vous etes vraiment nulle.'

The Racer

'I think my saddle is a little high.' Het filmjaar besloten met twee wielerfilms. Het seizoen was kort ten slotte, ondanks een prachtige Tour de France - die op moment van deze GKB-herpost begint, grappig genoeg. Toeval? I think not. De NOS-docu Code Geel volgt de super(markt)mannen. Beelden vanuit de auto's blijven leuk. Het onvermogen iets te kunnen veranderen, de simplistische aanwijzingen, het haantjesgedrag. Daarbuiten, Tom als 'over-denker' ('dit gaat zo echt niet langer') en Primoz de 'onder-denker' ('komt allemaal goed'). The Racer fictionaliseert het dopingprobleem, dat met Poga-car ook dit jaar niet ver weg was, vermoed ik. De fictiefilm doet dat tijdens het cruciale jaar 1998. In Ierland, het land van Willy Voets einde. Pompende Westra-beats begeleiden een domestique, terwijl hij een vervelende, goed getroffen Italiaanse kopman in een vervelend team begeleid. Steun heeft hij enkel aan zijn oude verzorger (die hoest, dus je weet wat er gebeurt). De flauwe grappen en maffiamaniertjes kloppen, maar daarmee houdt het ook op. De 'actiescènes' zijn belachelijk, erger nog, wielerkennis ontbreekt totaal. Het lijkt een film gemaakt door een Amerikaan. O, dus je krijgt de gele trui als je een etappe wint? Daar helpt een Bert Oosterbosch-namedrop niks aan. Jammerlijk, het merendeel van het plot wordt voortgestuwd door buitencyclische plot devices. Geen derde bal aan dus. 'Je ne peux pas continuer comme ca, je peux pas!'

The Lighthouse

'Now is the time for gab and chatter.' Een film met de geur van mottenballen, van niet al te sterke Hitchcocks, en John Ford-films waarin men te pas en te onpas 'By golly!' roept. Ik moest zelfs aan The Artist denken, ook overschat. In claustrofobisch 4:3-formaat vertelt Eggers een Victoriaans horror-verhaal. Rijke mensen die met goed gevulde magen bij het haardvuur over werklui griezelen. De kijker weet meteen, dem boys be trippin'. Defoe speelt een oude vuurtorenwachter,Pattinson zijn nieuwe, jonge assistent. Beiden zetten de acteerkanon-modus aan. Defoe komt daar mee weg, maar voor Pattinson wordt het tijd dat ie uit beeld verdwijnt. Hij is niet echt slecht, maar op een ergerlijke manier neutraal matig. Al snel krijgt hij in isolatie meermin-dromen (meer man!). Van het ene onaneren komt het ander. 'I'm probaly a figment of your imagination.' De geconstrueerde teksten kanaliseren Welles en Shakespeare. 'O what Protean forms swim up from men's minds.' Grootste probleem blijkt de ongelokaliseerdheid van de toren zelf. Het 'gewone' gedeelte is niet concreet genoeg om me later in de geinige waanzin mee te slepen. Niks leeft, alles is een spiegeling van wat eerder al bestond, en met meer overtuiging. Eigenlijk een heel moderne, mislukte parodie. Ze weten donders goed wat voor 'monkey pump' ze serveren. 'You sound like a goddamned parody.'

Sound of Metal

'Now I got an issue with time.' Medische 'shit', altijd indringend. Muzikanten, altijd vervelende sujetten, altijd goede personages dus. Sound of Metal moest dus wel boeien. Geen Whiplash of Her Smell-vibes hier, films die de overdrive aan moesten zetten om hun (overigens prima) noten te kraken. Het had gemakkelijk gekund. Ook Sound of Metal gaat ten slotte over een drummer met issues, en ook hij heeft zo zijn 'diva'-leven. Met zijn 'eigen' diva, als vriendin en medebandlid. Op een dag 'plopt' zijn oor. Het is het begin van doofheid, waarin wij als kijker – gefaseerd – mee moeten. Het geluid wordt dan dof, doffer, doods. Hard verscheurend. (Al zou 'mee' blind worden nog radicaler zijn voor een filmkijker). Uiteraard schittert de drummer in muzikanteneigenwijsheid. Hij wil ondanks 'Einsturzende Neubauten' door, hij wil zich slopen, tot het niet meer gaat, en er een tweede film begint. Na metal nog een vangnet voor misfits. Een deafhaven. Even dreigt de film dan nogal individualistisch Amerikaans te worden. Als je echt helemaal misgaat, dan word je pas in een groep opgenomen. Gelukkig blijft de held koppig, en zijn de lessen van de leemeester moeizaam. Juist diens zwakte maakt het tot een goede therapiefilm. Niemand kan werkelijk met zulke slagen dealen. Zelfs de wetenschap niet, zo laat het einde ons in een clusterfuck horen. 'I'll be writing too.'

Corpus Christi

'Geen enkel seminarie accepteert veroordeelden zoals jij.' De Poolse Le Fils, dacht ik meteen. Jongens in een 'zaagatelier', gevangen in de wraakexercities van delinquenten onder elkaar. Een van hen zingt zacht over Godsliefde, maar weet niet hoe snel hij 'm moet peren als de Wreker verschijnt. Dan begint de film echt, en blijft het in zekere zin Le Fils. De Jongen is de zoon van God. Hij lijdt met zijn hologig gabberhoofd, wordt zelfs voor priester aangezien. Alles wat hij wilde zijn. Een prachtige identiteitsverwisseling, heel vroom natuurlijk. (Jezus is in ons allen, zeg maar, in elk geval in orthodox Polen). Toch gaat het bij de verwarring ook mis. Het klopt allemaal te precies. De voorzanger komt ogenblikkelijk het mooiste meisje tegen, en je weet wat 'r gaat gebeuren. Als 'zijn' parochie dan ook nog met een collectief trauma worstelt, wordt het helemaal een Claudel-roman. Die extra lijn van gezamenlijke schuld, maakt het verschil tussen arthouse en (melo)drama. Weg subtiliteiten. Gelukkig kan ik in films drama beter hebben dan in boeken, en het gewaad van priester zit de jongen als gegoten. Dat is dan weer Bourdieusk. De kleren maken de man, je prise de position heeft invloed op hoe je bekeken wordt, en hoe jij zelf kijkt. Het habijt helpt, maar verandert je. Doet je Zijn. Een conservatieve feel good film met een klote-einde. 'Many people, few believers'.

Wolfwalkers

'We're not so welcome in this land yet.' Meteen Beestenbos is bos-vibes in deze Ierse tekenfilm. De bossen dreigen weer ten onder te gaan. (Hoe lang maakt de mensheid al ecologisch verantwoorde films zonder dat er iets veranderd?). Pijnlijk, deze film speelt in de zeventiende eeuw. Toen begon het al mis te gaan! De Engelsen kwamen naar Ierland, en temden volk en natuur. De keuken van de slechterik wordt al gerund als een Ford-fabriek. De onttovering van Weber arriveert. Zo wordt Wolfwalkers academisch bijzonder interessant. De film gaat immers ook over de stad-land-grens. Kun je de Romantiek zien als een mythologisering van de natuur, die broodnodig bleek toen de moderne (industriële) revolutie al het oncontroleerbare had gesloopt? Tegen deze achtergrond beleeft een Engels meisje in den vreemde haar standaard computerspel-avontuur. Ze ontmoet een wolfmeisje. Beide personages zijn aan de hysterische kant, maar wanneer ze samen de hit van Aurora zingen, smelt ik. Vooral de achtergronden zijn prachtig getekend en in de Ierse traditie beginnen mens en dier te versmelten. Of... Iers? De metamorfosen zijn Ovidius-waardig. Toch blijft voor mij het unieke, kuch, selling punt van de film dat men het niet bij ecologiekritiek laat, maar een stap verder gaat. Religie en kolonialisering krijgen ervan langs. 'What cannot be tamed must be destroyed.'

The Devil All the Time

'Pray like you mean it.' Geld van Netflix heeft nooit iets opgelost. Antonio Campos maakte in de 'underground' naam met het edgy debuut Afterschool en het fantastische Simon Killer. Daarna werd het stil. Tot Netflix kwam, zag en zijn talent overwon. Goed, hij schreef weliswaar zelf het scenario, dus een zekere sleaziness is behouden, maar verder blijkt dit toch een typische boekverfilming. Ambitieus, dus – gaap – bijbels, met mega-veel voice-over (van de schrijver van het boek zelve!) Hij en niemand anders fungeert als de God van de film, degene die de zetten bepaald. Het levert een ambachtelijk scenario op, waarin alle lijntjes, zoals aangekondigd, opzichtig bij elkaar komen. Doorzichtig tussen alle dooien heen. Wat blijft overeind? Het echtpaar dat als hobby lifters vermoordt. De vrouw doet het om de seks (of om haar man) en hij doet het, zegt ie, om de foto's. Ik had meer van hun dialogen willen horen, hun gedrag 'voor en achter' de schermen. Het merendeel van de tijd volgen we echter een knaap uit 'a place called Knockemstiff', die continu van de regen in de drop belandt. Zijn leven lijkt op een Koolhoven-film, inclusief de geflipte priester, hopeloos vertolkt door Pattinson. De karakterkoppen kunnen het Coens-niveau nog geen vijf minuten vasthouden. L'histoire se répète . En dat zullen we weten ook. 'Got time for a sinner?'

Kajillionaire

'How is this person an asset.' Een van de Amerikaanste films die ik ken, heet Matchstick Men. Nicolas Cage speelt er een con man. Het moet iets imagologisch zijn. Amerika als het Verkoopparadijs bij uitstek, doorgedraaid in de activiteiten van de oplichter, die zichzelf als schijn verkoopt. Dezelfde popfilosofische thematiek treffen we in het geinige Kajillionaire. Een familie leeft van kleine heists, waarvan de postbusscam het fraaist is. Hand in gleuf! Het meisje van het Little Miss Sunshine-stel heet 'Old Dolio', rockt metal-haar, lijkt op Jay van Silent Bob, en praat in een deadpan-voice. Dat absurde stemmetje had me moeten vertellen dat dit een Miranda July-opus is. Het malle gezin leeft in een fabriekspand waar de bellen van de muren vallen (het lijkt dan wel Tati!). Uiteraard maakt Dolio een 'bildung' door. Daarvoor heeft ze echter wel hulp van een ongemakkelijke 'magic rico' nodig. De Ander, afkomstig uit een Zalando-wereld. Over haar komen we niks te weten. Misschien ook wel logisch. De wereld buiten is van een old dollar-leegte, en de beide meisjes zijn nooit gevuld. Hoe jezelf aan deze paradox te ontworstelen? July passeert rond minuut tachtig de oplossing – een open, poëtische plek. Daarna wordt het helaas warrig woke. Toch houd ik een zwak voor Amerika, en voor July's lieve absurdisme. 'Ha-ha-ha. Cry-cry-cry.'

O Que Arde

'Hallo moeder. Ik blijf een tijdje.' Toevallig zag ik een dag eerder de IDFA-openingsfilm Apena El Sol, met deels dezelfde thematiek. Bosbranden. De menselijke natuur die dankzij haar prometheaanse techniek niets anders lijkt te kunnen dan natuur verwoesten. De ongelofelijk waarachtige fictiefilm O Que Arde opent eveneens met de duistere botsing van natuurkracht en mensenmachines. Naar (en na) deze bijbelse waldsymfonie van as en stof keert een sjoemelige man terug. Hij heeft in de gevangenis gezeten voor pyromanie (hoe symbolisch!). Hologig als Harry Dean Stanton wordt hij weer herder. Moeder en magerman beleven het kleine eetgenot van warm brood op de bakplaat. Buiten heerst het scherpe, Galicische klimaat. Op zichzelf is de 'terugkeer uit de gevangenis' een uitgekauwd hoofdthema. De vergeving van zelf en ander. Is de gemeenschap klaar voor hem, en hij voor hen? De film kent de beperkingen. Trapt nooit in menselijke vallen. Steeds opnieuw zijn er huiveringwekkende beelden. Een man met hond in een blauwe mist. Schuilen in een boom. Het is bijna Iraans van 'looks' (en Roemeens van handelingen). Steeds opnieuw klinkt ook het muziekmotief. Een door merg en been gaande hoornstoot. Is het een synth of toch verbluffende akoestiek? De verwarring klopt. Vuur wordt met vuur bestreden. 'Waarom zeg je dit?'

I'm Thinking of Ending Things

'You can't fake a thought.' De wonderlijke wereld van Charlie Kaufman wordt inmiddels wel wat gewoner. Niet 'on screen', want daar vliegt het weer smakelijk uit de bocht, maar in mijn hoofd. Ik vond deze mindfuck in elk geval vrij voorspelbaar. Om niet te zeggen dat alles uit ten treure is voorbereid, zoals overigens ook door de personages via Kael wordt verkondigd. Alles grijpt in elkaar. Soms is de voorspelbaarheid eng. Het hoofdpersonage worstelt met dwanggedachten, en ik tikte opgewekt 'dwanggedachten als een sinusitis'. Die overweging wordt later keihard ingekopt door de moeder van het hoofdpersonage. Deze film gaat over familie-echo's, hoe 'child the mother of the woman' is. (En ook dat wordt voor Netflix-kijkers duidelijk benadrukt.) Een stel gaat voor het eerst bij de schoonouders langs en belanden in een enge komedie. Voor het hoofdpersonage begint een Get Out voor intellectuelen. Komt ze hier nog wel weg? Uit dit huis van heden, verleden en toekomst, waar alle mogelijke werelden zich ontvouwen. Haar depressie die het eerste kwart beheerst, verdwijnt helaas voor Gondry-achtige grappen. Minder Human Nature, meer Bachelorette. Alsnog op de terugweg wordt veel tijd ingeruimd voor namedropping (Cassavetes, de spektakelmaatschappij). Uit het hoofd van Kaufman raakt de film echter nimmer. 'We will leave soon.'

Babyteeth

'I'm not ready to be functional.' De ideale mindset voor een lekker maffe film, die excelleert door gewoon te doen, over een onderwerp waar andere films juist gek over doen. De dood. Vanaf de eenvoudige fysieke opening tot het volkomen logische, tijdloze einde geeft Babyteeth goeie vibes af. Een beetje zoals Me and You and Everyone We Know dat ook kon. De omkering van leeftijden. Kinderen die het leven noodgedwongen wel op waarde moeten schatten, volwassenen die het kindse in zichzelf weten te behouden. Een Australisch meisje botst op een treinstation een ruffneck. Haar ouders vinden het maar niks. Pa (Ben Mendelsohn, altijd leuk) is psychiater, propt ma (Essie Davis) vol pillen. De seks doen ze nog wel. Ook het meisje wil! Ze danst al geweldig geil en met een nieuw kapsel lijkt ze wel Bels (Stef Kamil Carlens would dig). Het leven komt er helaas tussen. De grote K keert terug (melden de tussentitels achteloos). Het nieuwe haar wordt pruik na pruik. Naast disfunctioneel en gek is de familie ook muzikaal (of gaan die dingen altijd samen?). De uitstekende soundtrack piekt tijdens een fraaie neon thuisdisco-scene. Ook Vashti Bunyan duikt op. Ik bad en smeekte om The Avalanches. Ook zonder die Aussies (of Party Animals) valt er genoeg te bewonderen aan dit 'mellowdrama'. De terminale fantasie is kalmerend. Treurig levenswaar. 'Are you going to smile?'

House of Hummingbird

'We zouden allemaal apart moeten wonen.' Puberteit, dat betekent wankelen tussen kleine zielenroerselen die niemand – inclusief jijzelf – begrijpt, en groots melodrama, waarvan de anderen niets snappen, en jij ook niet, denk je van wel. Voila, het warrige gevoel dat House of Hummingbird meanderend overbrengt. Het lijkt allemaal erg veel op Koreeda. De Aziatische specialist in familie-opstellingen, immer weemoedig over ellende, met zwemen van Europese marktdegelijkheid. Voor het hoofdpersonage blijkt 1994 een jaar met genoeg Grote Gebeurtenissen op wereld- en familieschaal. De dictator van het Noorden sterft, het WK wordt gespeeld, en er is de 21e oktober. (Google helpt). Tegelijkertijd ontdekken artsen een knobbel in haar (overactieve) lymfekiler, wordt ze betrapt als ze uit 'shopliften' gaat, en maakt ze de eerste 120 dagen met haar eerste vriendje mee. De Motorola-pager draait overuren. Via het tolstojaans ongelukkige gezin krijgen we de keiharde Koreaanse prestatiemaatschappij mee. Werken of ten ondergaan. Uit alles spreekt levend dat het herinneringen zijn van de regisseur zelf. Misschien zelfs op het hermetische af. Een leven 'maakt geen zin', maar een verhaal moet dat stiekem wel doen. Uiteindelijk brengen scherven berusting en weerstandsvermogen. 'Het kost wat tijd om jezelf te leren kennen.'

Atlantique

'Ik ben verleid door de slaapkamer.' Een half uur is Atlantique de meest normale Afrikaanse film ooit. Vermoedelijk chargeer ik (zoals altijd), maar ik zag het Nieuwe Afrika, door de filmmakers geobserveerd met een Antonioni-achtige rust. Niet weer de kommer en kwel, nee, ditmaal doodgewone 'luxe' liefdesproblemen. Helaas, vraagteken. Ik keek niet goed genoeg. De schitterende wolkenkrabber die als een fata morgana aan de horizon vibreert, had het me moeten doen realiseren. Net zoals trouwens de bijzonder fraaie soundtrack van juxtaposities waar call and answer-gezang vecht met synths. Traditioneel handgeklap met subtiele beats. Het gaat hier in de kern toch weer over armoede en strijd, over hoe het Westerse spulletjeskapitalisme als een vampier Afrika leeg trekt. Met enkel ongelukkige, neon zombies tot gevolg. Het schakelen van zinnenprikkelende liefdestwijfels en liefdestips naar business as usual kostte me wat moeite. Niet in de laatste plaats omdat regisseur Diop een handvol 'hoofdpersonages' elk net te weinig screentime geeft. Uiteindelijk wordt haar punt wel duidelijk – glashelder zelfs. Wat wil je ook met zo'n metaforisch logische titel? Atlantique blijft een magische sensualiteit behouden midden in een zee van verloren hoop. Niet goed, wel opmerkelijk (en merkwaardig) genoeg om te boeien. 'Dat willen we niet horen.'

Bacurau

'Een feest van angst en terreur.' De grens tussen rijke en lukrake fantasie is klein, en Kleber Mendonca Filho weet altijd weer op dat randje te rijden. Cinefielen kennen hem van het fraaie Neighbouring Sounds en het literair-hermansiaanse Aquarius. Twee heerlijk hermetische films. Eigenlijk te lastig en te eigenzinnig om hartstochtelijk te omarmen, maar wat vertelden ze knap doodgewone dingen met ongewoon veel ambitie. Enter Bacurau, een vergeten dorpje in het Braziliaanse hinterland. Er vliegt een UFO-drone rond. Een watertruck wordt beschoten. Het lijkt wel een hyperrealistische Max Max ('een paar jaar van ons vandaan'). In het Gallische (vrij)plaatsje speelt een Ry Cooder-kerel de livemuziek, en ik dacht, verdomme, Filho heeft hier inderdaad wel die Wim Wenders-vibe te pakken. Ook iemand die graag verhalen met een enorme 'scope' opdist. Het dorpje belandt van de droogte in de drop. Er beginnen plotseling dooien te vallen. De twee uur blijken te kort voor wat Filho wil. Dit had vermoedelijk een lynchiaanse serie moeten zijn. Wat is eigenlijk Portugees voor Dark? Rake scenes en losse flodders wisselen elkaar af, en als er niet geschoten wordt raken ze vaker. Os sete magníficos verschijnen in stilte. Onze avant-gardist poogt een pophit te schrijven. Kinderspel in het donker. Moeilijk, leuk. 'You see technically we are not here.'

Never Rarely Sometimes Always

'We've got a girl out here for a test.' Vrouwen die op foute mannen vallen. Mannen die vrouwen haten. Nee, het leven is kut (of zuigt...) voor een vrouw. In elk geval heel wat meer dan voor mensen met een piemeltje. ('Don't you ever just wish you were a dude?' 'All the time.'). Rustig en sereen hamert (!) NRSA de simpele boodschap erin. Een muurbloem op een toniekavond zingt haar ellende van zich af. Complimenten krijgt ze niet. Noch thuis, noch van haar medeleerlingen. Een vrouw die zichzelf durft te tonen – opstaat voor haar echte naaktheid – dat gaat niet he. De karakterschets van kleinschalig mannelijk machtsmisbruik zet zich voort tijdens de bijbaan. De voorspelbare ellende nadert. 4,3,2... 'Are you abortion minded?' Heel knap weet de film het verdriet te laten sudderen. Het gedoe langzaam te dilateren. De eindeloze handelingen, tot aan het hartverscheurende titelmoment. Wel werd ik Holters filmambient-beu. In Europese arthouse hadden ze voor hyperrealistische stilte gekozen. Het blijft toch de USA. Samen met een nichtje moet de zangeres op stap. Van dorp naar stad. Daar zien we ook weer hoe verschrikkelijk verdeeld Amerika is, en hoe gejuridiseerd. Het leven is een transactie. Als jonge vrouw sta je snel alleen. Tegelijkertijd ben je nooit alleen, want er is altijd wel een man die iets moet. 'Will you drink with me?'

Proxima

'Let's hear it for our astronauts as they begin quarantine.' Met een smak geld maakt ESA ruimtereizen weer normaal – en sexy tegelijk. (Of gaan die dingen stiekem altijd samen?) Eva Green helpt ook (meer dan) een handje. Ze speelt de Franse Andre Kuijpers. Een 'spacewoman' worden, brengt 'andere' problemen met zich mee. (Tampons meenemen, het mag, maar gaat wel van je persoonlijke bagage-gewicht af.) Bovendien is er al een kind. Het eeuwige dilemma van de vrouw. De biologische klok tikt harder dan die van de 'wereldlijke' ambitie. Nu moet ze kiezen. Het levert een fijne film op, waarin de kat Laika heet en het kind Stella. Even simpel als intellectueel tegelijk (ook dat kan dus). Bij vlagen neigt het naar een echte handelingenfilm. Eindeloze trainingen en gave tests, plus polyglotten zonder al teveel euro pudding. De entree in Space City is fenomenaal, van een Malickiaanse verwondering. Daarvoor hoef je de aarde niet af. Matt Dillon speelt de lompe spacecowboy die de genderstrijd op scherp zet in een mannenwereld die geen mannenwereld meer kan zijn, willen wij een toekomst out there opbouwen. M/V verhoudingen komen hier letterlijk van Mars en Venus. 'Ik ben altijd een planeet verder dan je moeder.' Met een (k)raamvisite had het kunnen eindigen. Een pak mens minder, een ervaring rijker. 'Pars!'

Relic

'House arrest it is then.' Psy-geriatrische horror uit Australië. Altijd fijn als griezelfilms over reële, fysieke angsten gaan. In dit geval: oma wordt dement. Drie generaties verzamelen zich daarom in de 'outback', haar spookhuis ver van Melbourne. Kleindochter is aanvankelijk nog op de hand van moeke. Het gaat toch best? Bezorgde Cold Feet-moeder Emily Mortimer – altijd een betrouwbare actrice – heeft het sneller door. Alles in het huis is gelabeld. Doodeng is dat (een keer meegemaakt op huizenjacht. Een groot stopbord bij de hete kraan....) Het maakt de film op dat moment heerlijk gewoon. 'Nothing really. Normal stuff.' Terwijl je aftakelt wordt je een geest in eigen huis. Je bestaat steeds minder. De drie dames beginnen elkaar bang te maken, waarbij oma uiteraard de leiding neemt. Helaas levert dat een hoop slowmotion gedwaal op, en overdadige muziek. De uitgeteerde dromen zijn fraaier. Ondertussen komt de omkering van rollen steeds dichterbij. Child is the mother of the woman. Het huis zelf neemt de metaforische gestalten over. De mise en abyme van een doolhofbrein. Denk aan Coraline, of, voor oudere volwassenen, Danielewski's Kaartenhuis. Het einde trekt onverbiddelijk de joker-cultkaart. In de woorden van Maarten Ducrot. 'Iedereen zit om zijn moeder te roepen.' Een hele bevalling. 'It's my room. It's my house.'

Beanpole

'We hebben een levendig stel gevangen.' De eerste herfst na de Oorlog, een militair ziekenhuis te Leningrad. Werkelijk overal fysieke en mentale wonden. Bloedneuzen na bloedbaden. Het enorme meisje 'Bonestaak' werkt als verpleegster. Met haar lijkwitte haar lijkt ze een rijzige engel des doods, die de arme soldaten 'verlichting' brengt. Schrijf maar op: de mooiste euthanasie uit de recente filmgeschiedenis. Tarkovsky had het niet minder 'ikonisch' gedaan. Zelf heeft ze ook last van de gevolgen (en dat geen toeval, of wel, het is maar hoe je het bekijkt). Regisseur Balagov filmt alle ellende in zeer humane, vaselinezachte beelden. Een goud Europees classicisme. Of moeten we zeggen dat hij vergeefs met de gloed van de overwinning schijnt, die al gauw begint te branden. Het maakt de stiltes alleen maar schrijnender, het verlangen naar pijn enkel indringender. De elegie van invaliden opent zich godzijdank langzaam. Sovjets en hun galgenhumor. Een vriendin van Bonestaak keert terug. Ook zij op de rand van waanzin. Als een Scarlett Johansson (en Tilda Swinton) draaien de twee om elkaar heen in schuld en boete. Twee vrouwen vervuld van spanning. Met twee Derde Mannetjes. Alles is verziekt, maar de liefde nog het meest. Zonder noemenswaardige soundtrack danst de film de wals van verlatenen. 'Ik ben zonder betekenis van binnen.'

Time to Hunt

'Weet je niet dat al die protesten zinloos zijn?' Het begint zoals de aarde begon, in spreekwoordelijke duisternis. Een Korea uit de nabije toekomst, een soort semi-SF voor mijn gevoel. De samenleving is ingestort, samen met de munt – dus zijn er IMF-maatregelen en protesten. Het land van de toekomst is de afgrond voor de toekomst denken twee, drie en tot slot vier vrienden. Wat doen ze na veel geshiba? Een gokhol overvallen. Ik zeg: The Killing of a Korean Bookie, en ja, dat had gekund. In een veel gemakkelijkere werkelijkheid wordt de Netflix-productie rap een paar slechte genrefilms ineen. Het blijkt vooral lachen om de superprofessionaliteit van de heist, gezien hoe de gasten ervoor en – vooral! – hoe amateuristisch ze erna doen. Alles om dat plot maar gaan de te houden. Weg economische malaise, weg melancholie, enter genrefilm twee (of drie). Ze worden haast uit het niets opgejaagd door een mysterieuze killer, zo'n zwijgende wreker van Koolhoven-niveau. In de meest bizarre van vele matige twists maakt de man een meta-kat en muis-grap. Hij geeft de gevangen jongens nog 'vijf minuten'! Ja daag. Veel gehijg, en een puffertje, wat op zich dan wel weer een cool, doodnormaal detail is. Een der knapen raakt doorzeefd met kogels. De ander: 'Ben je okay?' Een terechte vraag, gezien de film. 'How could this be real?'

Color out of Space

How hard can it be to dial 911!?' Buiten de lijntjes kleuren, kun je altijd aan Nicolas Cage overlaten. Al is zijn jaarlijkse ramptoerisme-trip in zekere zin ook voorspelbaar, binnen zijn gebruikelijke kaders, hoe fucked up die ook wiebelen. Color Out of Space begint met een stel goede muzikale drones, en ik constateerde tevreden dat kwaliteit zelfs in zulk minimalisme herkenbaar is – Colin Stetson verzorgde dan ook de soundtrack. Zijn geluiden vergezellen de caleidoscopische bommen en bomen van een HP Lovecraft-verhaal. Een alien-inslag op een afgelegen boerderij zet de trip in gang. En het 'boeren'-gezin maar lijden. 'I'm not your barn bitch.' Het gaat natuurlijk om vader Cage. Dik en met bril, lijkt hij als de flippende huisvader Donald Trump te kanaliseren. Er mogen zelfs grapjes over zijn haar worden gemaakt! 'I am so sorry about the smell. Can you smell it?' Het verhaaltje neemt een paar al te curieuze, eerder stoned onevenwichtige detours. Zo bivakkeert er een kluizenaar op het terrein met 'een pussy named g-spot'. Dat lijkt me meer iets voor Toejam & Earl. Pas wanneer de blik op de vulvische put gaat, daar waar alles begon, wordt het nog een half uurtje fysiek genieten. Meer Cronenbergse jeuk leidt (lijdt!) tot meer freudiaanse levels van fucked up. Lekker slecht, al komt de assimilatie-symboliek te laat. 'It's just a color, but it burns.'

About Endlessness

'De tijd verstrijkt, en ik heb niks bereikt.' In goed getimede corona-tijden mogen we samen met Roy Andersson in zijn prentenboek vol depri vignetten kijken. De man die als geen ander humor door de wrangel kan halen, tot er haast niks om te lachen overblijft. 'Dan ben ik liever een tomaat.' Hij kan het nog altijd, maar wat hij kan, dat kenden we al uit andere tijden. Zo wordt het een rondje om de protestantse kerk, met nazi's als toetje. Een grijsgedraaide collectie b-kantjes eigenlijk. Hij opent nog met koorgezang dat zowaar melodramatische knipogen lijkt te voorspellen. Een soort Douglas Sirk misschien? Natuurlijk niet! Het surrealisme verdwijnt snel voor aardse 'sets'. Geniaal gescout, gedecoreerd en nabewerkt. Alle (dansende) poppetjes beleven de zinloosheid van Alles op bergmaniaanse wijze. Zeker de atheïstische dominee komt recht uit diens doodlopende zelfmoord-straatje. Godverdomse dagen op deze godverdomse bol. De tweede helft is leuker. De kijker raakt toch weer bevangen. Gedoe met een baby, een supermarkt-scene (in alle betekenissen van dat woord) en oude zeikerds in een bus. Als hij durft moet Andersson het materiaal eens elders gaan zoeken. Een film die ik graag gemaakt zou zien: De Kellner en de Levenden. Hij zou het kunnen. En de titel kende hij al. Half. 'Hij kan toch ook thuis verdrietig zijn. Waarom moet dat hier?'

The Wild Goose Lake

'Waar heb je het vandaan?' 'Het internet.' Met Europees geld een Aziatische film noir, recht uit de Amerikaanse traditie. Wat zouden de Chinese machthebbers daarvan vinden? Misschien werden ze gepaaid met het overdadige politiewerk. Niks halve maatregelen. Het begint allemaal noiriger dan noir. Een gewonde man (Hu Ge, lol!) op een station, wachtend op een 'brief encounter' met zijn vrouw. Zij verschijnt niet, maar de raamvertelling gooit de kozijnen toch aan twee kanten open richting femme fatale. We zien hoe de man 'artful dodger'-lesjes krijgt, en, uiteraard, van de welbekende neonregen in de bloederige drup belandt. De filmmakers hebben zich vooral uitgeleefd op de stillevencomposities. Soms werkt dat wonderschoon, de dieven verworden dan tot de Nachtwacht, dankzij Rembrandt-lichtjes onder de dieven. Vaker heerst de bestudeerde overdaad. Alsof men de scenes niet geoefend hebt, doch slechts urenlang geënsceneerd, voor die tien seconden tijd dat 'we're rolling'. Ze willen het allemaal net iets te mooi doen, terwijl de potentie van gruizige, lokale luizigheid zeker aanwezig is. In het fraaiste shot komt de zon op, terwijl de gewonde man zich 'oprolt'. Ook dan is het eerder de actie, dan het licht dat hem, eh verlicht. Eentje voor de internationale markt dus. Met een twist tot slot. Begrip is er zeker! 'Refuse and you'll lose.'

Lilian

'Jim, I have one walk on.' Een Amerikaanse roadmovie met Oostenrijks geld, mede dankzij een beetje hulp van 'vriend' Ulrich Seidl. Ik zat er helemaal klaar voor. Het begint inderdaad met bondage SM. 'Helaas', het blijkt de enige kink van een typische projectiefilm, die zich daarna als een gemakkelijke kabelbaan uitrolt. Men neme een niet-Amerikaan, men sture hem of haar naar Amerika, lekker aan de wandel, en we zien wel wat we vinden. Het werd me al snel wat te arthouse-makkelijk. Natuurlijk, je kunt in het Grootse Land altijd wel wat Koyaanisqatsi-magie vinden in de landschappen, en voor genoeg karakterkoppen wordt ook gezorgd. Maar waar zit de visie? De idee? Niet in de soundtrack, die veel verkloot met goedkope 'midi'-strijkers en pseudo-spanning. De gimmick van de film ligt elders. Lillian is Russisch, spreekt de taal niet, en spreekt (dus) überhaupt niet. Een Gus van Sant-achtig geintje. Ze ondergaat slecht(s), gaat onder in de massa, als Wendy & Lucy zonder hond. Lillian loopt en loopt, lijdt en lijdt – toch nog wat Seidl – en verdwijnt ten slotte Into the Wild. Het lijkt op Stroszek zonder humor. Herzog en Handke met een rothumeur. Ik genoot dan maar van de locaties (een kringloopwinkel, een arcadehal!) en een meloen-shot waar Tsai Ming-Liang trots op zou zijn. De stille frustratie van bewuste afstoting. 'Let us go amongst them.'

Systemsprenger

'Ik heb reddingsfantasieën'. Alles gaat hier zwaar lichamelijk naar de klote, en dat dwars door een verstandelijke beperking heen. Na afloop had ik hoofdpijn van het net-niet-huilen. De bedoelde moeilijke patiënt heeft de ergste vorm van ADD. Haar overspronggedrag is simpelweg agressie. Zelfs het Duitse (!) zorgsysteem kan haar niet 'handelen'. Pluspunt nummer 1. Het is dus een meisje. Dat maakt het stiekem allemaal nog wat erger, en tegelijkertijd verrassend verwarrender. Haar woede-aanvallen zijn enkel te vergelijken met The Exorcist. Maar waar is de priester die haar kan redden? Enter, een kruising van Ryan Gosling als leraar (in Half Nelson) en zware jongen (in The Believer). Hij trekt met het meisje naar de bossen. Therapie, thoreaupie. En alles komt goed. Nein! De beerput moet helemaal open. Soms freudiaans – plasproblematiek – soms lucide van eenvoud. 'Alleen haar moeder mag haar gezicht aanraken.' Scene na scene krijgen we het ingewreven. De moederliefde die in mensenhaat omslaat. De huidhonger. Het spreekwoordelijke blok aan een fragiel been. Eigenlijk net Ponette, nog zo'n fraaie 'kinderfilm'. Wat een prachtige hoofdrol van Helena Zengel. Aan het einde had ik Black Eyed Dog van Nick Drake maar aangezet. Ach, het trekt al hard genoeg. Hartenbreker en tearjerker ineen. De beste film van het Nederlandse bioscoopjaar 2020. 'Du schafft das.'

Les Misérables

Je bent er net en nu ga je ons de les lezen.' Mooie, maar intrinsiek lastige film over de politie in de banlieues. Het begint slim, met onheilspellende ambient-klanken die beelden van uitzinnige blije mensen begeleiden. Het WK dat Frankrijk won. Alleen dan mogen beurre en noir meedoen. Meejuichen. Sterker nog, dan scoren ze de 'punten'. 'Sans cohesion, pas d'equipe'. Op straat verandert er weinig. De film switcht – helaas – naar witman-perspectief, en we volgen een agent die zijn eerste dag 'uit werken' gaat, in het oorlogsgebied die de banlieus (blijkbaar nog altijd) zijn. Het komt weer neer op: Witman is slecht. Witman is goed. De teambaas Chris lijkt op Chris Froome, en is net zo'n psychopaat. Hij hakt er clichématig op in. Het voelt wat pijnlijk om te zeggen, maar dit type verhaal kennen we sinds de jaren negentig. Kunnen de filmmakers daar dan wat aan doen? De mensen in de hood? Of enkel het systeem? Ik had graag gezien dat ze de psychopaat nog wat grijstinten hadden gegeven. Ergens zegt hij cynisch over zijn cowboy-gedrag 'was het maar een act'. Die opmerking was het waard uit te diepen. Genoeg geklaagd godbetert! Het scenario rolt zichzelf even slim als eenvoudig uit. Naast de nieuweling met het gewetensconflict wordt het voortgedreven door een grappige, grommende McGuffin, die enige metaforische eigenschappen verkrijgt. 'Hoort een leeuw in het circus?'

Jojo Rabbit

'So how's it all going with that Jew thing upstairs?' Mel Brooks, zelf van Duits-Joodse origine, zal trots zijn. Ook 'doodse' jodengrappen kunnen nu worden opgestookt. Er wordt zelfs een witz uit zijn Robin Hood geleend. 'A Jew!' 'Gesundheit.' Zo lijkt Jojo Rabbit wellicht een ongelooflijk gewaagde film, maar eigenlijk valt dat toch tegen. Het is eerder een stilistische oefening – een Wes Anderson Gone Nazi, met Adolf Hitler als de Vijfde Beatle (en imaginary friend). De jonge Jojo heeft het maar moeilijk, met hem, met zichzelf, en met het nazi-zijn. 'Can you kill?' Ik moest denken aan die film waarin Eric Cantona een gozer helpt om zichzelf te worden. Zoveel meer is Hitler hier eigenlijk niet. De satire werkt het best, wanneer er fysieke grappen worden gemaakt. Dan raakt de arme Jojo van slag, en slaat de kijker aan. Moederlief ScarJo speelt een 'flapper' in a Führer world. Met haar begint het haperen. De film heeft surrealisme nodig om de overdrive te vinden. Geen zachtheid. Surrealisme wordt ten slotte pas echt reëel in oorlogstijd. Hoe langer het duurt, hoe meer de film vanuit het risky uitgangspunt in een schmaltzy uitvoering belandt. Bovendien... Geen Anne Frank-grap! Lina Wertmüller had het aangedurfd. Als komedie al met al niet onaardig, maar voor de rest een zeer moeizame grap. 'Me and Fake Nathan have found a way for you to escape.'

Weathering with You

'We used to have beautiful springs and summers.' Het geheim van Japanse anime-werelden? Ik denk het magisch realisme. Met de nadruk op magisch en op realisme. Tokyo is echt Tokyo, inclusief geweld, gokken, drank en seks, en de Spelen die niet kwamen in een vreemd 2020. Tegelijkertijd kan alles. Het zonnetje in huis laat de zon werkelijk schijnen. Voor die tijd sjouwt een spijbelaar met zichzelf – en JD Salinger – onder de arm, door de stad. De neons van grote merken kunnen het kleine leed niet verhullen. Zijn eerste vriendje is, uiteraard, een kat. Later komen daar volwassen stappen richting volwassen relaties bij. Ondertussen blijft het naast product placements ook werkelijk regenen. De mensen bidden voor een 'zonnemeisje'. Nu lijken me 'cool girls', eigenlijk een beter idee in tijden van global warming... De film speelt een ingewikkeld spel met Oosterse 'woe wei' en Westers individualisme. Enerzijds worden er conservatieve kanttekeningen geplaatst bij weerrecords – het weer en de wereld is zoveel groter dan menselijke invloeden. Anderzijds beïnvloedt de mens het weer dus wel degelijk. Daar draait het metonymische plot nu net om! Gelukkig voltrekt zich op driekwart een aardige save. In een hotel raken verdriet en erotiek elkaar, als in een lucide droom. Om dan weer warrig op te lossen. 'Is there still anything that love can do?'