Fanfare

'Nou, dan gaat ie er maar eens goed op oefenen.' Dit jaar keek ik het oeuvre van Bert Haanstra, een van Neêrlands meest gelauwerde regisseurs. Helaas moet ik melden dat zijn werk 'een tikkeltje verouderd' is, om de man zelf over Fanfare te citeren. Haanstra maakt shots als de beste, maar heeft verder weinig te vertellen. Veel spiegelingen, weinig bespiegelingen. Al die flauwe mopjes met dieren en kinderen ook. Vroeger kon je lachen (over Carmiggelt) deed me toepasselijk genoeg het meest. Een stroom goedmoedige mannen-anekdotes. Fanfare vangt de kruideniersmentaliteit van Nederland. Het eindeloze gekift om koetjes en kalfjes. Aan het slot van deze farce met de Franse slag gaat iedereen los. Het mag wel zo. 'Je morst.'

Under the Silver Lake

'So what does it all mean?' Een loser die enkel gewillige vrouwen tegenkomt, dat kan alleen Los Angeles zijn, stad van extreme tegenstellingen. Andrew Garfield houdt het niet bij zijn verrekijker, hij is helaas geen James Stewart. De viespeuk verliest gaandeweg zijn wielen, níet zijn loopvermogen.  Lang uitgesponnen onzinfilm Under the Silver Lake zoekt driftig naar cultstatus. De lynchiaanse vibes werken beter wanneer het stonede neuken plaatsmaakt voor stoned filosoferen. Deze generatie schreeuwt in een onttoverde wereld om zin, om puzzels met oplossingen. Ons referentiekader: Nintendo Power Magazine. Je moet je eigen betekenis maken, want Los Angeles ís geen wonderland. 'There is no rebellion, only me, earning a paycheck.'

Early Summer

'Sommige vrouwen willen niet trouwen.' In een kringloop vond ik prachtige posters van Late Spring en Early Summer. Het mierzoete koortje van laatstgenoemde valt meteen op. Gelukkig is de kern hard, als altijd. De botsing traditie-moderniteit in het naoorlogse Japan. Vrouwen zijn vrij, en worden tegelijk nét niet uitgehuwelijkt. Ozu filmt het huis van een grote familie op zijn winnende manier. Achter elk wandje een mannetje. Of vogeltjes in een kooi. Natuurlijk: hier vliegen mensen uit. Langzaam wordt dat weer machtig mooi. Ozu maakt zijn zinnen niet af, maar vertelt fragmentarisch over de trein van het leven. In welke klasse ben je geboren? Welk station stap je uit? Het kleinste gesprek kan je leven veranderen. 'Soms is het goed dat ik zoveel praat.'

The Zone of Interest

'Das kann man sich kaum nicht vorstellen.' Massief dondert The Zone of Interest vanaf het pikzwarte begin over de kijker heen. Regisseur Glazer wéét dat hij de gemiddelde arthouse-kijker gaat schokken, al is het op de manier zoals politici tegenwoordig altijd maar 'geschokt' zijn. Natúúrlijk ging het leven naast de concentratiekampen door. Er wonen toch ook mensen in het groen naast de moordfabrieken van de vee-industrie? We worden langzaam verleid door de rust. Noem het eichmanniaans saai. Het is even wachten op de mindfucks die 'under the skin' kruipen, maar richting eind komen ze. De krokodillenkots van Rudolf doet aan The Act of Killing denken. Hoe lang kun je dobbelen met levens zonder zelf in een zwart gat te vallen? 'Du lebst noch.'

Broker

'Als je zo lief doet, wordt je levend verscheurd door vrouwen.' Two Korean Men and a Baby. Zelf gejat, want ze hebben hard geld nodig. Niet veel later haakt ook de spijtmoeder aan, en dat is nog maar het begin. Klinkt grappig, en dat is het ook. Op die typische Koreaanse manier. Duister, nihilistisch, tragisch. (Forensisch agent: 'Ik heb zó'n hekel aan bloed.) Inderdaad, ook de wouten doen mee aan deze kraakheldere zwaan-kleef-aan. Als een serieuzere variant op Little Miss Sunshine barst de tragikomedie bijna uit elkaar van ambities. Het plot had best wat morsiger en niksiger mogen blijven. Halverwege wordt een zeer begrijpelijk eerbetoon aan Magnolia gegeven. Zo gróóts wordt het gelukkig net niet. 'Er zijn andere kopers, toch?'

I Saw the TV Glow

'The longer you wait, the closer you get to suffocating.' Hoe zou het zijn om geobsedeerd te raken door The X-Files? En zou die serie 1996 hebben overleefd? Tijdens de surrealistische indieschmindie I Saw the TV Glow raken twee nineties kids in de ban van The Pink Opaque. Tussen de serie-episodes door wordt er gebabbeld over Beck en Evan Dando. Op de soundtrack hoppen we ook van liedje naar liedje, bij gebrek aan plot. Net wanneer het al te hipsterig wordt, schreeuwt een band het live uit. 'Feeling like a psychic wound!'. Het luidt een fucked up tombola in. Dappere tijdssprongen ('years pass like seconds'), het einde van Fred Durst en dissociatieve waanzin. Alles gaat open. En binnen, is daar nog wat te vinden? 'I don't want to leave my home.'

Edvard Munch

'Je eist meer en meer liefde van me.' Zelden zo'n nauwkeurige speelfilm gezien. Watkins moet en zal alles zeggen. Het Kristiania van eind negentiende eeuw is een typisch Noors 'experiment'. Radicaal in zijn Statigheid. De middenklasse heeft zelfs de prostitutie georganiseerd. Het lijkt een detail, maar het is deze rigiditeit waar de plaatselijke bohemiens zich tegen afzetten. Onder invloed van Strindberg – de grootste vrouwenhater van zijn tijd – gaat Munch aan de vrouwen ten gronde. Jammer genoeg lijken de beelden van Watkins op een gegeven moment op. Steeds vaker zien we oude shots. Het meest bizar zijn daarom niet Munch's werken, maar dat het einde alsnog wordt afgeraffeld. 'Je hebt een vrouw nodig, maar wilt er eigenlijk geen.'

Choose Me

'Half in, half out of reality.' Aparte film, en ik gebruik precies dat woord omdat het apart is zoals mannen een vrouwenjurk beoordelen en vrouwen een mannengrap. Dat begint al bij het neon funk intro, waar het musical-vibeje vorm krijgt. De hele film lang zal Teddy Pendergrass als een Grieks koor zijn songs croonen. 'Just like a dream.' Keith Carradine hangt met een stel barflies rond. Tegenover hun benevelde flirten staat de ratio van Dr. Love, een talk radio-presentatrice. Uiteraard, een 'aparte' vrouw, met een lesbo-kapsel. Nog niet goed geneukt, zeggen de stamgasten dan. De kleuren en het geweld (eros en thanatos!) doen aan Refn denken. Gelukkig eindigt alles boterzacht. Ook het geweld keert zich in zichzelf. 'I got this thing about marriage.'

Brutti, Sporchi e Cattivi

'Ik herken de tieten.' De Flodderini's uit Rome. Ze doen het niet met hun buurman, maar met hun zwager. Dat krijg je als je met zijn tienen in een krot woont. Het geld van de pater familias zit verstopt achter de 'wasmachine', Ronnie S.-stijl. Overdag zitten de kinderen in een soort 'air jail' en de enige feestdag is de dag dat oma haar pensioentje krijgt. Geld dat zowaar eerlijk verdeeld wordt – als je oma ten minste niet meerekent... Op deze en vele andere manieren benadrukt Ettore Scola het kolderieke in het gruwelijke. Ik ben meer van het tweede en genoot vooral van een typisch seventies passage. Na alle Lina Wertmüller-achtige ongein is er ook – volkomen uit het niets - tijd om drie minuten te niksen. Met een hoertje. 'Hij kan niet dood zijn, als hij zingt.'

Willard

'Want a little something to nibble on?' De oude filmwijsheid geldt ook hier: goed boek, mindere film. De matigheid is vooral te wijten aan het ouderwetse acteerwerk, warrige editing en het weglaten van één van de beste elementen uit de psychologisch opvallend diepgravende horror-roman: het trainen van de ratten. Lone wolf Willard ontdekt dat hij dankzij zijn knagende vriendjes wél het mannetje is. Eindelijk durft hij het tegen zijn baas op te nemen en het leuke kantoormeisje mee uit te vragen. Het incel-stukje klopt in de adaptatie gelukkig wel, als een lichaamsdeel op een bepaalde plek. 'Have you ever had a cat before?' Pas over de helft – wanneer de boel smakelijk ontspoort – begrijpt deze kijker dat er zelfs nog een vervolg kwam. 'Something's scratching.'

Le Choc du Futur

'Machines?' 'Enkel machines.' Daft Punk is playing at my house, the movie. Ik kwam er niet uit of ik nu meteen óók muziek wilde gaan maken, of juist naar een platenzaak wilde rennen om de collectie uit te breiden. Misschien toch eerder het tweede. (En dat is een filosofisch kritiekpunt op deze film áls film.) Een muzikante heeft één middagje om nieuw werk op poten te zetten, haar opdrachtgevers hebben haar antwoordapparaat al volgeplempt. Omgeven door synthesizers zou dat moeten kunnen... Toch eerst maar eens naar nieuwe vondsten van een Amerikanische Freund geluisterd. 'C'est change tout!' De democratisering van het muziekproces is aanstaande. Alles kan gewoon vanuit huis. Benieuwd wat A.I. gaat doen... 'Disco sans musiciens.'

Where's Poppa?

You're such a silly boy.' De tagline op de poster van After Hours luidt: 'what if that date you thought would never end, didnt?' Als je 'date' door 'life' verandert, heb je deze film. George Segal zit opgescheept met zijn demente schoonmoeder. Dat mens wil maar niet dood, wat voor Harold and Maude-achtige stunts onze boy ook uithaalt. De belegen humor uit de beginfase wordt nog versterkt door de entree van een 'nurse', een geile Mary Poppins. Een en ander deed me denken aan Mother van Albert Brooks (die zelf wat op Segal lijkt). 'Poppa' wordt beter – en absurder – na de entree van De Broer. Deze man brengt joodse stadshumor mee. Zieker dan ziek en zwarter dan zwart, met een opvallende rol voor verkrachting en een Afro-Amerikaanse gang. Kíjk, dat moet je durven. 'Man, you pandering valuable running time.'

De Nobelprijswinnaar

'Ik ben schrijver. Díe schrijver.' Nederland verdient meer films in kaurismakiaans zwart-wit. De privé-detective die hier halverwege opduikt kan zo bij de Leningrad Cowboys. Hollandse clichés zijn er vanaf het begin, de godverdommes vliegen na drie minuten al in het rond (op de tieten is het langer wachten). Er wordt ook vrijwel continu uit de bruine fruitschaal gesnoept. Toch heeft de film ook smaak, dankzij een pianistische soundtrack van niemand minder dan John Zorn. Een strakke Nederlandse film betekent ook: fout gerommel met een minderjarige. 'Wil je neuken? Wil je niet neuken?' De serieuze kern van het plot draait om een verwisseling. De ene schrijver zijn “dood” is de ander zijn brood. Alle lijntjes komen als een slecht boek bij elkaar. Goed? Neen, grappig? Absoluut. 'Stelletje boekenwurmen!'

Less than Zero

'Old trouble or new trouble?' Het gaat niet goed met de jeugd lees ik op de NOS. Gisteren zat ik in een treincoupé met drie jongens en één meisje en het ging alleen maar over drugs en schulden (van 10 euro!) bij een dealer (die hen kapot zou gaan maken!). Met andere woorden: Less Than Zero is (eindelijk?) hier. De filmversie loopt soepel op een strakke soundtrack van Thomas Newman en goed spel van met name James Spader (als de dealer) en Robert Downey Jr (als de verslaafde mooiboy Julian). Downey ziet er écht slecht uit. Hij speelde min of meer zichzelf. De Hollywoodisering vervlakt het boek tot een 'avontuur' en een antidrugsfilm, terwijl BEE natuurlijk juist lethargisch was over het heden en de toekomst. En terecht. Tijd voor een neon chillwave remake? 'Time, time, time, see what's become of me.'

Il Buco

'Wohoo!' Soms is het goed het belang van woorden te relativeren. Het leven kan gemakkelijk zonder. In Il Buco vertellen de wolken en de koeienbellen ons genoeg over een oude man en zijn gewoonten. Het onontgonnen Italiaanse platteland wordt opgeschrikt door een groep mannen in witte kostuumpakken. Zij komen 'il buco' onderzoeken. Het gat in de leegte. Een van de diepste grotten van de wereld. Hun plek van onderzoek lijkt op die van Age of Empires na het opstartscherm. We zien mannen in het groen, dingetjes doen. De film blijft bewust op afstand. Het is meer een sociologisch onderzoek dan een verhaal. In de grot: gedempte stemmen en brandende kranten. Buiten de grot: rotstekeningen. De onuitputtelijke nieuwsgierigheid van de mens. De oude man eindigt, als de moderne tijd begint. 'Té té té!'

Orlando

'Is this a worthy topic?' Ik vreesde er al voor. Beter dan het boek. Blijkbaar snap ik Woolf pas in een prentenboekversie. Tilda Swinton wordt natuurlijk oogverblindend in beeld gebracht – net als de vele, weelderige achtergronden waartegen zij schittert. Nog sterker op dreef dan de cameraman zijn de componisten van de synthy soundtrack. De onbekende David Motion en... regisseur Sally Potter zelf. De Orlando begint als the Favourite van de Queen, maar heeft meer met Nikita, alleen gelaten tussen titanische ijsschotsen. De beroemde sex change is precies zo magisch als verwacht. 'Samen person. No difference at all.' Met iedere tijdssprong wordt deze Every(wo)man als film en als mens leuker. 'What's that? The future.'

Au Revoir Taipei

'Hey, noodle boy!' Vederlichte Taiwanese vrolijkheid vol schattige meisjes én gangsters, want ja, zo'n film is het. Een brave uitvreter wordt door zijn vriendin verlaten. Letterlijk, want ze is naar Frankrijk vertrokken. De jongen begint dus alvast maar Frans te leren, al wakkert dat zijn tristesse enkel aan, Hij heeft dough nodig, geen dumplings! Dan maar een klusje aangenomen van een crimineel Oompje. In een waaier van verhaallijntjes komen domme agenten, domme criminelen, liefdesblinde dus domme knapen én twee slimme nieuwe vlammen uit het midden- en kleinbedrijf langzaam bijeen. Cruciaal moment in dit romansje: het dansje! Ik moest aan Bong Jong-ho's debuut Barking Dogs Never Bite denken, maar vooral aan Woody Allen. Midnight in Taipei. Girl power in een geel jurkje. 'Het leek op dat moment redelijk.'

La sociedad de la nieve

'De gewonden schreeuwen het uit, de rest ook.' Een rugbybal stuitert door een op drift geraakt vliegtuig. De beroemdste vliegramp uit de geschiedenis is bepaald niet geschikt voor vegans. Dát detail – noem het de brotherly shove - kent iedereen, maar hoe het 'avontuur' afliep, wist ik oprecht niet. La Sociedad de la Nieve neemt rustig de tijd om daarnaartoe te werken. Alhoewel, rustig? De spanning blijft om te snijden. Of... Om het snijden. Het is ramp na ramp. (Die lawine!). Het kannibalisme begint na een half uur – erg gory wordt het niet in beeld gebracht, maar aan het eind liggen de ribbenkasten open als het vliegtuig. De mannen zelfs zijn ook niet veel meer dan dat. Twee overlevenden hielden het niet meer. Het wachten op de Dooi of de Dood. Zij kwamen in beweging. En de voice-over? Dat is dé touchdown van de film. 'Heb ik het recht niet om mezelf in leven te houden?'

How to Have Sex

'Oi, smoke show!' Vijf jaar na Aftersun, vóór de volwassenheid, ná de verdwijning van vader. Drie tienermeisjes op Griekse comareis met zichzelf en hun hormonen, ready to 'run off, have sex and get new mates.' Ik overdrijf, want zo diep als Aftersun gaat het niet, daarvoor zijn de slechten (m/v) te slecht. Toch denk ik dat How to Have Sex wel degelijk profiteert van het recente verschijnen van eerdergenoemde meesterwerk, iets van Aftersun straalt erop af. Na een vervelend Britten op vakantie-intro, zoomt de film steeds meer in op de meest verlegen vakantieganger. Het meisje waar – zo vinden haar vriendinnen – een piemel in moet. Natuurlijk schemert dan het gevaar van een Joran. Even lijkt het kind gered te worden door een meisje in het badpak (braaf , veilig en moederlijk). Helaas. Hoe je seks moet hebben? Moeilijk, heel moeilijk. 'You need to cover your bits.'

Struktura Krysztalu

'Persoonlijk geef ik de voorkeur aan zwart-wit televisie.' Voer voor filosofen. Winters onderkoeld, zo lijkt het eerst, maar de warmte sluipt erin. Een plattelandsstelletje wacht op een vreemde bezoeker. Hij is in Amerika geweest, en in het Polen van eind jaren zestig stelt dat nog heelwat voor. De twee mannen blijken studievrienden. Voor de moderne vriend lijkt het achterlijke augurkendorp een stap terug in de tijd. Terwijl zijn vriend zóveel in zijn mars heeft. Zo wordt de film in een schamele zeventig minuten een botsing van ouderwetse levensverinnerlijking op moderne (externe) resultaatdrang. Een beetje Rohmer dankzij het gediscussieer en de kabbelende spanning van een driehoeksverhouding. De partner is er immers ook nog, en knipt het haar van de vreemde naar het evenbeeld van de hare. In de soundtrack kan de kijker een leven lang wonen. 'God, wat is het hier stil!'

Everything Beautiful Is Far Away

'What's with the head?' Conceptueel ogenschijnlijk perfecte film, die uiteindelijk juist qua ideeënrijkdom tekort schiet. Ontbreekt simpelweg the body? Een kerel dwaalt door de duinen, enkel zijn ontlijfde robot als gezelschap. Net als hij is zij 'op'. Het wachten is dan op de interventie van een Ander. Natuurlijk is het een vrouw, die ergens in haar houtkleurige bleekheid op de robot lijkt. Ik denk: jaloezie. Maar nee, cerebraal en toneelmatig trekken de twee (nee, drie) verder. Met de Ander zou de eenzame man in een erotisch spanningsveld kúnnen belanden. ('Just drop it in, shake it up and enjoy something', zegt zijn nieuwe kompaan al snel.) Maar ook dat wordt nooit uitgevent. De robot dan helen om zelf te helen (Pinokkio-style)? Ook niet. Zo blijven we twijfelen op weg naar het door de klassieke SF-voorgeschreven zee-einde. Dát wel. 'A man has been brought back to life.'

Avec Amour et Acharnement

'Wanneer je van iemand houdt, gaat dat nooit helemaal weg.' Met de jaren worden films van Claire Denis gewoner, maar ik blijf een zwak voor haar houden. Ook in dit liefdesdrama tuigt ze weer in no time een woordloze vakantiepastorale op – mede dankzij de fraaie muziek van Tindersticks. In coronatijd hebben Vincent Lindon en Juliette Binoche het prima voor elkaar. De vonk is 'r nog, de rust ook, lijkt het. Dan komt een oude rugby-vriend terug. Van hem, van haar. Als in schematherapie pakt iedereen prompt de vroegere, rollen weer op. De Neeskens-achtige Lindon zit meteen weer onder de plak bij de Roger Schmidt-achtige Grégoire Colin. En ook de dubbelvrouw, is plakkerig ondersteboven van de gladjakker. Dat ontspoort. Grenzen aangeven, het is net de Open Universiteit, een leven lang leren. 'Tu ma vue, après.'

Mad Heidi

'Something's yodelin' in my pants.' Koekoek niemendalletje uit de Alpen. Noem het Dirndl Power of de perfecte film voor het Bredase BUTFF. Op wat 'gruetzi's' na wordt er overigens (en helaas) gewoon Engels gesproken, in een Zwitserland dat volledig door 'Udder madness' is bevangen. De lactose intoleranten worden verdelgd als ratten. Een pastorale maedel verliest haar Goat Peter, waarna ze strijde trekt tegen The Great Swiss Leader en zijn trouwe helper Kommandant Knorr. Het bloed vloeit als fondue, en er gebeuren de meest walgelijke dingen met kaas. Uiteraard ontbreken ook de Tarantino-gitaren niet. Meer nog, lijkt Mad Heidi een Rammstein-video, al is het aantal tieten aan de schamele kant. Zijn die Zwitsers toch net te preuts voor, zeker. 'That starry-eyed cluenessness one only finds in the Alps.'

Babylon

'He will do anything for cash.' Staat Hollywood al bijna een eeuw stil? Het zal niet de vraag zijn die Chazelle wilde oproepen, maar wat hij wél wil met dit epos blijft onduidelijk. Het is spektakel om het spektakel. Fellini in Hollywood, zonder boodschap of idee. Ergens goed vergelijkbaar met die Gatsby-adaptatie van een tijdje terug. Zoals het Wilde Westen de trein heeft als gamechanger, heeft Hollywood de 'talkies'. We zijn dus wéér in die periode, met Brad Pitt als stomme filmster en Margot Robbie als star to be. Vooral de laatste weet de film lang te redden, ze geeft álles. Dat Babylon desondanks flopte -  en Chazelle zal moeten sappelen voor zijn volgende project - past wel bij de tweede helft. We nemen de bekende Amerikaanse afslag van geweld. Pas aan het einde wordt het emotioneel. Hollywood kijkt naar zichzelf en doet wat ze het beste kan. Janken. 'We're losing the light.'

Dream Scenario

'Please don't speak, just do the dream.' Dream Scenario bevat de beste mislukte seksscène van het jaar. Die uitgespeelde fantasie ('a lived experience') zegt zóveel over gender-rollen, het moderne brein en hoe macrostructuren ons beïnvloeden. Moeilijke woorden voor een scène vol mannelijke kwetsbaarheid (Nicolas Cage) en vrouwelijke verwarring (Amber Midthunder). De scènes van Cage met zijn echtgenote (Julianne Nicholson) zijn op dit vlak trouwens ook sterk. Het plot?  Ondergewaardeerde professor belandt in ieders dromen. Hij wordt een allemansfantasie. Ineens willen 'young creatives' en jonge vrouwen wat. Daar gaat een slapjanus als hij aan onderdoor. Jammer dat de muziek van Owen Pallett – die weer tegenvalt op film – niet zo weird is. De film zelf durft bijna alles. 'I wish this was real.'

Idiocracy

'Uh, it's like far.' In deze malthusiaanse waarschuwing van Mike Judge wordt de wereld in 2500 bevolkt door idioten. Ik moest qua looks denken aan het waardeloze Willy Wonka-pretpark dat een tijdje terug de media haalde. Een andere associatie is natuurlijk die met Trump. Ook in deze toekomstfantasie blijkt alles het slechtste of het beste 'ooit'. En ja, het Witte Huis wordt bestormd. Als film stelt Idiocracy verder weinig voor. Luke Wilson doet zijn best als de nitwit die per ongeluk in de toekomst belandt. Broer Andrew draaft ook op. Owen ontbreekt helaas. Het plas en poep-postmodernisme heeft qua grappen weinig te bieden. Ik denk dat de PG-film in de eighties beter was geworden. Meer tetten! Ik zal al bevangen zijn door de primitieve geneugten van het leven. 'Everybody tell me, somebody hoodoo'd the hoodoo man.'

Man on the Roof

'Wees niet ontwijkend, beschrijf de man.' Als VPRO-kind horen Sjöwall & Wahlöö bij de opvoeding. De boekjes van Beck gingen erin als koek. Het zachtmoedige cynisme past ook wel bij de huidige grauwe staat van links, denk ik nu. Zweden als pijnlijk Gidsland? Een adaptatie van S&W had ik nog nooit gezien. Deze nogal degelijke bewerking van De verschrikkelijke man uit Säffle voldoet aan de verwachtingen. Gedeprimeerd en huiselijk, met een fijne opvliegerige synth-soundtrack. Beck belandt al in een intern conflictje. Een politieman die zich iets te fanatiek tegen de interne uitwassen keert. Het onderzoek gaat op het gemakje, er is tijd voor droogkloterige ambtenarij. Uiteindelijk moet Beck op zijn instappertjes toch dat dak op, en hij is niet de enige. 'Heb je een vergunning voor dat wapen?'

Trois Souvenirs de Ma Jeunesse

'Je me souviens...' Opeens herinnerde ik me het bestaan van Arnaud Desplechin. Wat blijkt: zijn films worden tegenwoordig neergesabeld. Met het nog redelijke Trois Souvenirs zette de rot in. Aanvankelijk heerst hieer matig geacteerde chaos. En waar het warrige in Modiano herinneringsmodus nog wel wat heeft, blijft het spel behelpen. We zien twee Franse knapen een avontuur in Minsk beleven. Nogal risicovolle plek voor een schoolreis en dan gaan ze ook nog heldendaden verrichten. Punk! De soundtrack mag er sowieso zijn met De La Soul, The Beat en The Blue Nile. Een jeugdherinnering verder begint De Liefde. En dat duurt dan de rest van de film. Sigaretten en sweet talks. Een man komt, een vrouw vertrekt. De gezochte grootsheid wordt pedant, maar eindigen met een naaktscène... Daar moet je enig respect voor hebben. ''Ton âme est tout petit est terrifié.'

O-Bi, O-Ba - The End Of Civilization

'Jij verkoopt je hersens, ik enkel mijn lichaam.' Met muziek van ene Satanowski (zou het?) dalen we af naar een post-apocalyptisch Pools hol. Daar zitten een paar overlevenden, op aanwijzing van kale apparatsjiks, te wachten op de Ark. De combinatie van communistische en bijbelse symboliek ligt er dus dik bovenop. Dan zijn de geperverteerde details leuker. Men lijkt geobsedeerd door uien en benen. (Kun je een land érgens sterker terugzien dan in hun toekomstfantasie?). Als film deed O-Bi me denken aan Hard to be a God. Iets minder vunzig, maar even indringend. Hoe een man – hier een ritselaar voor het regime – zich staande probeert te houden. Je voelt dat de rijken zichzelf toch wel zullen redden, terwijl voor de sloebers 'opium' rest. 'Zelfs als de wereld eindigt, blijven de rijken 'm warm stoken, gewoon omdat ze rijk zijn.'

Pitfall

'Als je sterft is het maar het beste om het mysterie te accepteren.' De kijker dondert hier in een hele hoop films inéén, en dat is precies de manier waarop we graag voor een film vallen. Pitfall begint met een stel mijnwerkers. Ze lichten een oud mannetje op. Het lijkt best grappig op zijn Kore-eda's, maar het is eigenlijk doodeng. De avant-gardistische soundtrack means business! Het Japan van de eerste jaren na de Tweede Wereldoorlog sterft mentaal en fysiek. Dreigt tot spookstad te verworden. Precies daar vindt een van de mijnwerkers later zijn einde. Alhoewel... Als geest trekt hij doodleuk verder. Ook dat lijkt eerst nog vrij geestig, maar wordt almaar pijnlijker. Vanuit deze krabbelaar vindt de film een vakbondsconflict, een land op een kritiek punt. De vooruitgang zet ons tegen elkaar op als pionnen in een wreed spel. 'Moet een man een demon worden om te overleven?'

Je T'Aime Moi Non Plus

'J'ai dégage, et alors?' De meest anale film uit de filmgeschiedenis, laat dat maar aan Zanger Serge over. Met Rukker Serge doe ik 'm tekort, al verwachtte ik die cameo wel. Gainsbourg – want over hem hebben we het hier natuurlijk – voert twee gay truckers op. Eén ervan krijgt wat met Jane Birkin. Met haar ont-dekt Gainsbourg een nog altijd zeer relevante genderthematiek. Hij was de tijd vooruit. Knappe 'mec' Birkin heeft tieten noch kont. Is dus geen echte vrouw. En de truckers zijn dan weer geen mannen, ondanks al hun mannelijkheid. Alles valt in het niets bij het grootste probleem. Wat als je je vrouw alleen anaal kan nemen omdat je op jongens valt, maar dat haar te veel pijn doet? Cokeprins op het witte paard Depardieu blijkt de wijste en abstineert. 'Met dit gereedschap heb ik al meer dan één man gehospitaliseerd...'

The Holdovers

'Being with you is already one big detention.' Kerst duurt diep in januari met The Holdovers, de arme zielen die moeten 'overblijven' op hun chique high school Barton. Ze zitten opgescheept met Paul Giamatti – in de rol van zijn leven – als loensende docent-lul. Even dreigt dit een soort 'oudheid'-variant op The Breakfast Club te worden. Regisseur Payne heeft de valkuil door en voert iedereen af, behalve de leraar en zijn lastigste (en meest getalenteerde) leerling. Hij durft het hard te spelen. Dominic Sessa flaneert als Mick Jagger door het gebouw, maar heeft de issues van Nick Drake. In de goede kersttraditie vinden ze elkaar in hun onvermogen zich tot de wereld te verhouden. Cat Stevens, Damien Jurado en Labi Siffre zorgen zingend voor het gouden randje. En deze kijker? Die wil nu Marcus Aurelius' Meditaties lezen. 'Crying never did nobody no good, no how.'

The Boy and the Heron

'Ik weet dat het een leugen is, maar ik moet het zien.' Miyazaki geeft ons de kans om een metafysische mindfuck over fascistische parkieten te zien. Alleen daarvoor al moeten we onze hoed diep afnemen, hopende dat onder die hoed geen reigerhoofd tevoorschijn komt. Natuurlijk profiteert Miyazaki tegenwoordig van het welwillende 'het zal zijn laatste zijn'-effect. The Boy and the Heron is verre van zijn beste. Daarvoor is het verhaal te lukraak. Op 'passage'-niveau werkt de chaos wél. De jongen reist richting styxiaanse onderwereld, en ontmoet daar een roodbehoefddoekte revolutionaire, die de bóvenwereld gaande houdt. De cute warawara-wezentjes zijn er voor de kinderen. De onderliggende platoonse symboliek voor de connaisseurs. Zo aandoenlijk. 'Deze leugen is waar.'

Past Lives

'I was just thinking what a good story this is.' Zo'n zeldzame film die piekt tijdens de derde akte. Zalig is dat. Twee jonge Koreanen verliezen elkaar door immigratie uit het oog en vinden elkaar in een ander leven online terug. De tijdssprongen zijn dus heftig, maar worden knap overleefd. Langzaamaan begint de melancholie te schrijnen. De immigrante heeft haar jeugd bruut moeten afsluiten, als een deksel op een vacuüm pot. Iedereen van ons is nostalgisch naar het Kind-zijn, maar wat als dat in een ander land geschiedde? Hij (de thuisblijver) romantiseert zijn eerste vriendinnetje. Als ze elkaar dan eindelijk – precies halverwege – weer ontmoeten, begint de film écht. Wat enorm helpt is 'the third man' - de Ander. De Amerikaan met wie zij is getrouwd. Hij ziet de bui al hangen. De mogelijke levens die nu alsnog worden ingelost. 'You dream in a language that I can't understand.'

Ray

'He's got that junkie itch.' Drugs en vrouwen spelen in deze biopic over Ray Charles een grote rol, zoals dat hoort bij 'rocksterren'. Nog typerender, en veel gewaagder, is de onverbloemde tentoonstelling van de ware muzikantitis ('the musical itch'). Muziek was de eerste en laatste liefde van Ray, de rest van de wereld kon verrotten. Hij gedraagt zich de hele film als een klootzak. Beïnvloedbaar als een jonge voetballer met een zaakwaarnemer die dollars in de ogen heeft. (En dat in één blinde man verenigd!). Jamie Foxx speelt en zingt de titelrol met verve, maar de rest van de cast houdt het bij cartoonesk overacteren. Dat ze voor de kale Ahmet Ertegün krullebol Curtis Armstrong in de grime zetten, is het toppunt. Zinloos feitje: tegenwoordig staat Ray niet eens meer in de top 2000, dat doet de onverfilmde Fats Domino beter. 'You're turning God's music into sex.'

Fallen Leaves

'Luister en huiver.' Alle vakkies van Aki Kaurismaki worden weer vakkundig gevuld. Een rondje om de kerk dus, maar lang niet zo slecht als een Woody Allen, en zelfs beter dan Aki's eigen recente output. Het Finse minimalisme helpt. Aki is terug in Helsinki, waar hij een blonde, brave vakkenvulster observeert. Zij ontmoet een beschonken, besnorde metaalbewerker. Samen trekken ze naar de bios, waar ze de nieuwe Jarmusch bekijken. De posters aan de muur verraden Aki's ware smaak. Pierrot le Fou, Fat City. De gestolde tijd van fifties rock en sixties vaagheid botst bijna sprookjesachtig wonderlijk op de moderne. De bommen vallen op Oekraïne, vacatures haal je van internet- enkel de klimaatcrisis heeft nog geen enkele invloed. De blaadjes vallen precies op het juiste moment. 'Daar ga je dood aan.'

The Dream Team

'I got news for you psychos.' Dit jaar opende het Filmhuis Breda, dus werd het in het najaar hoog tijd voor een filmquiz. Tijdens de verplichte meta-ronde (film in films!) kwam deze langs. Vanuit de inrichting kijkt Michael Keaton naar, ja, naar welke film eigenlijk? Het is een arty (last) detail dat The Dream Team een fijne seventies-vibe geeft. Zie daarvoor trouwens ook de openingssequentie met een accordeonversie van Dream a Little Dream. Wanneer de vier gekken en hun ambulant begeleider eenmaal op stap zijn - richting Yankees stadion - neemt de kwaliteit af. Al is een dagje cheap lolz ook wel eens lekker voor de kijker. Voor het realistische gehalte illustreert de catatonische patiënt nog wel even ergens Het Belang van de Pet. Blijft de vraag staan: waarom zit iedereen constant aan hun neus? 'It's a statement, man.'

I Walked with a Zombie

'It's the very danger itself, that makes the cure possible.' Een zombiefilm die geen zombiefilm is. Een metafoor die geen metafoor blijft. Suspensemeester Jacques Tourneur draaide zijn hand er niet voor om. Ondanks de titel is het wyleriaans weelderige I Walked with a Zombie veel meer dan een genrefilm, en zelfs wat hitchcockiaans. Een verpleegster reist naar Antigua om een stel steenrijke suikerplantagebezitters bij te staan. De echtgenote van de ene broer is na een tropische koorts in lethargie vervallen. De andere broer wilde toch al van zijn vrouw af. Op het eiland zingen de 'colored folks' hun liederen, die cruciale hints geven. Natuurlijk zit er een beetje Couperus in, al is voodoo geen Stille Kracht. Ook vrijdenker Feyerabend zou de film waarderen. 'There are other doctors, better doctors.'

Passengers

'My only companion a total stranger.' VWO-scholieren krijgen deze film aangeboden om Hegel te leren! Vraagje uit de lesstof: 'Leg uit dat wanneer Jim wakker wordt, hij enerzijds geheel vrij is, maar zich niet vrij voelt. Verwerk in je antwoord de kritiek van Hegel op het atomaire mensbegrip.' Poeh. Ik vermaak me liever om de list van de rede die het mogelijk maakt zó'n matige Hollywoodfilm op deze wijze in te zetten. Ruimtereiziger Jim ontwaakt te vroeg uit zijn honderdjarige overbruggingsslaapje. Al snel ontdekt hij dat zonder erkenning van de Ander doordraait. Als oplossing 'kust' hij de knapste vrouw wakker (het vrouwbeeld van de film en Hegel komt aardig overeen). Gretig gemalegazed zwemt Jennifer Lawrence in het Onwetende rond. Dat kon interessant worden, maar de film verzuipt in onzin-acties. 'I'm not saying the universe is evil, but it sure has a nasty sense of humour.'

The Appointment

'I'm your new Latin professor.' Heerlijk gore incelfilm. Eind jaren zestig ging Sidney Lumet ging op de Italiaanse toer met Anouk Aimée en Omar Sharif. Laatstgenoemde vond de film helemáál niks. De snorremans woont als een echte Italiaan min of meer met zijn moeder samen, heeft geen echtgenote, en hij loopt er dermate Herman Finkers-style bij dat het lijkt alsof hij nóóit een vrouw heeft gehad. Dan raakt hij in de ban van Anouk, die mogelijk bijklust als prostituee. Geweldig freudiaans gegeven omgord door geflirt met schildpadden en een hoerenkit in een antiekzaak. Het is The Comfort of Strangers, de walgelijkheid van de wereld. Man's ultieme angst. Een vrouw die op eigen benen kan staan (door andere mannenbenen te benutten). 'You should either do it, or not do it.'

The Banshees of Inisherin

'The chats I've had with a limited man?' Moeilijke film. Voor de trailermakers! 'Banshees' leek me een flauwe komedie. Dat klopt ook, als je ten minste alle melige grappen op een rijtje zet. Toch doet dat de film schromelijk tekort. Banshees brengt een inversie van John Fords Ierse periode. Het bekende sentiment van het groene knollenland keert zich tegen zichzelf. Het is bijna godotesk. Wachten op... het einde van je leven. Twee oude vrienden (Farrell en Gleeson) krijgen ruzie. Althans, laatstgenoemde cancelt eerstgenoemde. De reden voor de opheffing? Je bent saai! Gewaagd, want films kijken is ook een vorm van tijd verdoen. Nergens toe komen. Zou er iemand de bioscoop hebben verlaten om kunst te gaan maken? Zo bespot de film ook zichzelf en ze doet dat goed, tót het einde. Misschien wilde ik een al te duidelijke conclusie. En deze film wil ergeren. 'More fool me?'

White Squall

'If we don't have order we have nothing.' Afgelopen jaar had ik twee licht-compulsieve obsessies. Cricket en Fats Domino. Van laatstgenoemde las ik een biografie, en noteerde dat White Squall twee songs van Fats bevat. Daarmee heb je het goede gehad, want dit moet wel Ridley Scotts slechtste film zijn. Een elftal geprivilegieerde zonen op een schip dat hen wel eventjes discipline zal leren. Jeff Bridges is de kapitein met ahabeske issues, een meevarend leraar zorgt voor middlebrow Shakespeare-referenties. De riefenstahliaanse erotica jeukt en dan moet het dierenleed nog beginnen. Om nog te zwijgen over de traumaverklaringen. Het enige zwarte personage is een prostituee voor een gemakkelijke grap. Pas als de storm losbarst komt er iets van richting. Naar de bodem. The burden of men: alles wat mooi is moet kapot. 'Are there any other phobias I need to know about?'

Malpertuis

'Voor jou vinden we wel wat speciaals!' Dit jaar een zwik Skoops uit de seventies doorgeakkerd – de tijd dat men diepte-interviews met Linda Lovelace af(d)rukte. Daaruit ook deze heerlijk (slechte) obscuriteit opgeduikeld. Orson Welles in een Vlaamse film! En ja, hij spreekt Nederlands, gedubt. Orson doet in deze film van Kümel verder niet veel meer dan sterven, maar hij doet dat larger than life zoals het hem betaamt. Over zijn graf heen spelen zijn bedienden en bootsjongens een potje Cluedo, ter afwisseling van de vieze plaatjes. Hubert Lampo is niet ver, en inderdaad blijkt Malpertuis een adaptatie van een roman van Jean Ray (een broodschrijvende fantastiek-meester). De dames zijn goddelijk mooi – en laat dat nu niet de hint zijn voor een onnavolgbaar slot, met enkele shots waar Gaspar Noe een moord voor zou doen. 'Zeg, wat gaat er nou gebeuren!?'

Babylon

'Cho, you too technical man.' Niet de nieuwe Chazelle, maar een reggae-klassieker uit het beste Babylon – voor rastafaris althans. Engeland! De bittere armoede en het racisme maken het leven in de melting pot ingewikkeld, en de muziek geweldig. 'Tune hard man, hard like steel.' Babylon doet als film nul concessies. Nagenoeg de hele film gaan de rass claths vlot over de tong. Zonder ondertitels zou het niet te doen zijn. Een groep vrienden prept hun sound system. Het moment dat ze een nieuwe tune op het kantoor van een platenbaas kopen is geweldig. Nog beter zijn de hoeden, ik wilde meteen zo'n USCSS Nostromo-pet. De avant-gardistische finale tilt Babylon boven de status van tijdsdocument uit. Dubsirenes en politiesirens botsen. 'Threnchtown? This is Brixton.'

Under Milk Wood

'From where you are, you can hear their dreams.' Eerder dit jaar worstelde deze Nogood Boyo zich door Dylan Thomas' ongelooflijke tekst, en dan kan de adaptatie natuurlijk niet achterblijven. Ik zeg: verrassend geslaagd. De broeierige sfeer blijft behouden, en door de seventies 'gloss', lukt het ook beter om het woordbombardement te overleven. Peter O'Toole is de grote man als de homerisch blinde kapitein Tom Cat, terwijl Richard Burton vrouwtjes bepotelt (hij nam ook Elizabeth Taylor mee). Zoals iedere droom eigenlijk over-spel van de hersenen is, gaat dit dromerige taalspel uiteindelijk over overspelige taal en hoe men die bevrijdt. 'Let me shipwreck in your thighs.'

Lola

'A pawn for a queen.' Lollige poging tot mystificatie, met een wat warrige feministische ondertoon. Twee verweesde zusters ontdekken in de aanloop naar de Tweede Wereldoorlog een apparaat dat de toekomst kan voorspellen. Als 'the angel of Portobello', weten ze de aanvallen van de Duitsers daarom correct te voorspellen. Die 'Angel of Portobello' lijkt zowaar echt te hebben bestaan, of ik werd alsnog gefopt door het gesjoemel met oude journaalbeelden. Lang leek me deze Guy Maddin-achtige poging tot fake news mislukt – vooral door de nogal belegen moderne genderthematiek en dito acteren. Dat laatste kan echter ook best toepasselijk genoemd worden, deze dames leven immers met the future inside the present. Het einde is even voorspelbaar als slim. Forrest Gump goes meta. 'Fancy canned content.'

Città Violenta

'You don't know anything about me.' Een giallo die een schematische waarheid opzoekt. Spierbundel Bronson legt het af tegen de rijkaard, die op zijn beurt onder de plak zit van zijn advocaat, die weer verschrompelt tegenover de uiteindelijk eindbaas: De Vrouw. Helemáál komt het schema niet uit, maar stoer blijft dit snorrenspektakel wel. Morricone doet ook driftig met trommeltjes mee, maar voor mij wordt de show gestolen door Telly 'Kojak' Savelas, die als een Jeff Bezos aan de touwtjes trekt. 'Young people, they're all cynics.' Prachtlocaties worden zonder al teveel coherentie verbonden, totdat het genoemde schema van de 'societá moderna' de film lijkt te besluiten. Zei ik 'lijkt'? Ik bedoel lijken. Morsdood en levensmoe. 'Shoot!'

Soylent Green

'People were always rotten, but the world was beautiful.' Seventies distopie die in de goudgroene grimmigheid aan Pete Weir doet denken, dan zit je dus goed. Mondkapjes, high energy vegetable concentrates, sanitation squads led by Wagner, kom maar door. Het jaar? 2022! Ze hadden het allemaal al goed door. 'A heatwave all year long.' Oude rakker Charles Heston speelt een smoezelige agent. Met hem belanden we in een SF noir, waar de femme fatales 'furniture' zijn. Heston wordt bijgestaan door Edward G. Robinson, 'just an ordinary police book'. De film is niet bang voor stilte, vervreemding en maakt esthetisch nul fouten (een kerk als een fresco!). Het acteren van Heston blijft wat ouderwets, maar in dé scene schitteren zowel hij als Robinson. Een socratische dood komt als geroepen. 'All truth.'

Tu Me Ressembles

'Je sais que je suis.' Verwarde film over een verwarde vrouw. Min keer min wordt hier geen plus, al snap ik de worsteling van de makers. Het ís ook moeilijk om grip op de binnenwereld van een zelfmoordterrorist te krijgen. Toch moet je als maker wel weten wat je wil zeggen, vóór je begint. Helaas schiet dit portret van een Frans banlieu-meisje alle kanten op. Ze zou close zijn met haar zusje, maar uit het getoonde blijkt dat nooit. Wending na wending zakt de oudste zus verder weg in de ellende. Steeds moeilijker zijn haar gedachten te volgen, totdat de de werkelijkheid van grimmige nieuwsbeelden haar inhaalt. Haat voor de Ander is altijd een uitweg als je zelf niks bent. Maar of we er begrip voor moeten hebben? Geen idee. 'Je suis pas rien.'

Big Sur

I hate to write.' Opgebrand en volledig 'opgedronken', dat was Jack Kerouac rond zijn veertigste. The King of the Beatniks kon geen gewoon mens meer uitstaan. Goed uitgangspunt voor een manische maalstroomfilm, waarin het titelboek wordt voorgedragen en Kerouac 'hungover for good' een onverbloemde klootzak blijkt (dappere zet van de filmmakers!). Helaas valt Big Sur (de film) al na minder dan vijf minuten in herhaling. Het zet de blasé toon voor een 'offbeat' film. Veel generieke instrumentale rock, klinische beelden en matig acteerwerk. De beste scene is er uiteraard eentje met Neal Cassady. Jack droomt van een 'four way marriage'. De bijna archetypische bromance van de twee gesublimeerd met een scharrel. De demonen bleven, ook off the road. 'I want to go home and die with my cat.'