I Flunked, But...

'It'll be finished by the time your exams are over.' De jonge Ozu richt zijn zwijgende 'camera obscura' op het slabakkenkamp dat ze school noemen. Hij volgt de 'familie Stastok', terwijl ze al potloodlikkend hun diploma pogen te halen. Dat betekent uiteraard vooral niet-leren en studentikoos gelummel. Enkel in overschrijven tonen de heren zich vlijtig, alleen in spieken betonen zij zich geniaal. Met slechts een uur speeltijd is de film nog spaarzamer dan gebruikelijk voor de meester van het minimalisme. Helemaal zijn eigen stiel heeft de regisseur nog niet gevonden. Ozu is ook zelf de spiekende student, en begint met het 'synchroniseren' van de grote Amerikanen! Chaplin, Keaton en Harold Lloyd krijgen ieder hun eerbetoon. Aan de muur van de verveelde studentengroep hangt een poster van Charming Sinners (uit 1929). De grappen zijn nogal van het uitgespreide soort, maar de roulette die jongens spelen mag er zeker wezen. Als de bel – en de witte was – gaat, is de tijd van nachten doorhalen voorbij, en begint de ellende van volwassenheid. Opeens is daar een nieuw blommenseizoen, een vleugje baseball (dan al!), en lijkt de l'ennui van een heel andere, diepere beleving. Ozu en zijn film werden samen volwassen. Geboren. Het sprekende 'vervolg' heette dan ook I Was Born, But... 'We shouldn't have graduated so hastily.'

Tarzan's Secret Treasure

'Movies? What's that?' 'Wait til you see.' Jazeker, my first Johnny Weismuller. Zijn 'sonny' Boy speelt grappig genoeg een grote(re) rol. Tarzan heeft Jane hier al, en dus het onvermijdelijk krullekopperige kind. Ze leven 'beyond all the trails known to white hunters', in hun eigen Beekse Bergen. De zowaar werkelijk sfeervolle openingsscène wisselt onderwat(er)rotiek en een speeltuin van dollende beesten af. Laten we er maar niet over nadenken hoe die knappe dierenstunts werden bereikt... Lang duurt het paradijsje niet, zoals de film toch al toepasselijk economisch wordt verteld, op het ongeduldige af zelfs. Als in een sprookje duikt zoonlief richting het Kwaad. 'Gold no good', zegt Johnny, maar het is te laat. Junior hengelt het wereldwijde web van het kapitalisme binnen. En met de hebberige buitenwereld worden alle stadia van ellende doorlopen. De onvermijdelijke progressie van de vooruitgang, grapt de dromerige neokoloniaal Barry Fitzgerald dronken. Op en top de imagologische Ier. Tarzan zelf blijkt weinig meer om het lijf te hebben dan flauw gestaalde Flintstones-humor, totdat hij heel even, haast per ongeluk, metafysische vibes aantikt. De witte mannen hebben fotocamera's bij, willen hem ook visueel vangen. Dat laat Tarzan echter absoluut niet gebeuren. 'No mechanical contrivance can compete with the voice of a living creature.'  

Repentance

'One man of reason outweighs a thousand idiots.' Niet dus. In de Sovjet-Unie liepen duizenden Eichmannetjes rond, die nimmer nadachten – ter meerdere ere en glorie van het grotere goed. Daar mag een individu best voor sneuvelen, zo lang ze het ten minste zelf niet waren. De Georgische regisseur Abuladze ridiculiseert de bureacraten met verve. (Zozeer zelfs dat de film een rol vertolkte in de perestorjka van Gorbatsjov.) Van een afstand valt er veilig te grinniken om de waanzin. Ooit heerlijk gefileerd door Forman. Abuladze heeft echter grootsere plannen dan een zwarte komedie. Hij gaat haast te Europees te werk, met een chique beeldtaal en breedvoerige opera-vibes. Ongetwijfeld ironisch bedoeld, maar het werkt soms tegen zijn film. De kozijnen van de raamvertelling staan gelukkig stevig. Een dode Sovjetschurk wordt steeds opgegraven. Het lijkt dan meer een spiritueel verhaal van Toergenjev. Is het de zoon, die zijn vader de heilige geest geeft, peinsde ik. Nee dus, al worstelt de kleinzoon met een derde generatie daderstrauma. Zijn ('dode') oom rekent af met kerk en kunstenaar. In een pijnlijk mooie scene wedijvert de film met Idi i Smotri. Stambomen worden uitgeroeid. Families verpulverd. 'Wil je me toevoegen aan je lijst van bewonderaars?'  

Two Stage Sisters

'Who knows what's beyond the stage can understand the stage.' Een Chinese klassieker uit de tijd dat het land nog hardcore communistisch was. Het propaganda-gehalte valt gelukkig mee, althans, aanvankelijk. Eerst en vooral brengt de film een heerlijke verdubbeling. Films naar toneelstukken zijn meestal vreselijk – films over toneel daarentegen! Uit zichzelf al meta. Nep op nep is pas echt echt, zoiets. Two Stage Sisters gaat over twee 'zussen', die in de jaren 1935-1950 langzaam carrière maken in de Chinese operawereld. Van het platteland naar de grote stad. Shanghai Neon. Ze zingen (dus) veel, en de liedjes leveren ook het 'Griekse' commentaar. Waar het plot met bakken vol sentiment smijt, is de boodschap van de eerste helft heldhaftig modern. Leve de moderne vrouw die zich niet langer laat prostitueren, een stoere tante ontsnapt aan haar lot (en aan een Colonel Park-manager). 'We zijn geen lastdieren.' De andere zus raakt echter alsnog verleid. Gold diggen of artistieke integriteit, that's the question. Uiteraard kiezen de makers in deze dialectiek voor de zuivere graat. Om tot het correcte einde te komen is er wel een rechtbank nodig. Het aanvankelijke slot werd gemangeld 'op verzoek' van de Staat. O tragische ironie. Ware zelfverheffing wordt de zussen toch niet gegund. Natuurlijk niet. 'Je moet begrijpen dat het politiek is.  

October (Ten Days that Shook the World)

'De tijd van woorden was voorbij.' In 1927 kon de Sovjetrevolutie op haar laatste benen nog even zinnig lijken. Haar felste aanjager Lenin was al een paar jaar dood. Trotski werd precies in de herdenkingsmaand verbannen. Beiden 'schitteren' in deze film van Eisenstein, terwijl Stalin juist schittert door afwezigheid. Wat dat betreft lijkt de film behoorlijk eerlijk. In een letterlijke en figuurlijke beeldenstorm worden er geen doekjes om gewonden. Onverbloemd agressief, nationalistisch en misogynistisch rolt het wiel der vooruitgang verder. De gewelddadige 'pacifisten' wilden niet praten met de tijdelijke regering – 'the government is powerless' – en al helemaal niet met de mensjewieken (die bizar veel screentime krijgen). Onderdrukten gedragen zich precies als de machtigen, die ze eerst nog haatten. 'The same old story', stellen de sloganeske tussentitels, per ongeluk correct. Lokale heldAntonov-Ovseyenko speelt zichzelf, en werd weer tien jaar verder doodgeschoten door Stalins eskaders. Zelfs de dubbelrol van held in het echt en on screen, kon hem niet redden. Het beste shot houdt al het orgastische editen even in toom. Een wit paard rijst ten hemel. Symbool van de goede zaak. Even later dondert het in de rivier. Een uur of wat later hijst een burgerman de witte vlag. Beiden werden niet gespaard. Je voelt de sympathie van Sjostakovitsj in de muziek. De overgave. 

Reason, Debate and a Story

'Waarom is onze intellectuele vriend zo ongelukkig?' De Indiase regisseur Ghatak had iets met mannen in een midlife crisis. Ik denk dat zijn ziel zelf nooit een andere fase dan de middelbare heeft gekend. (Zie ook Woody.) Altijd lokte de drank, de zelfdestructie, om de angsten voor te zijn, en zo bleef zijn genialiteit vaker verborgen dan hem lief was. In de film met de kantiaanse titel speelt hij zijn kapotte zelf, een zuiplap die door zijn vrouw wordt verlaten. ('Probeer een normaal mens te zijn.') Hij verkoopt zijn ventilator en moet vertrekken op de spirituele, surrealistische reis die je wist dat zou gaan komen. Maar hier dus in weelderig Indiase stijl. Met stapels tabla's, interpretatieve dans en zangeressen. De liedjes zijn herinneringen aan wat nooit was, en nooit zal worden. De Bengalen, om te beginnen. Een ander thema van de auteur. Ook die helften werden nooit gelijmd. Samen met zijn reiskompanen (symbolen voor land en zoon) dwaalt hij als dakloze door een dakloze maatschappij. In vrije, al dan niet metafysische associatie van tekst, klank en daad. Noem het intuïtieve wetenschap. Ik moest aan Gomes denken, en zijn hermetische oeuvre. Alles kan in in subjectivistische folklore. Er is plaats voor semantische discussies, politieke theorie, en absurde humor. Ik begreep er weinig van, maar het was wel mooi. 'Waarom stopte je?' 'Het liedje.'

The Birth of a Nation

'The bringing of the African planted the first seed of disunion.' Hoe lang lukt het complotddenker Griffith om zijn karma schoon te houden? Nog geen tussentitel dus, want bovenstaande is de eerste. The Birth of a Nation kijken, lijkt meer op het drinken van een gifbeker. Het is een film zo berucht dat ie alleen mee kon vallen. Dacht ik. Hoopte ik. Niet dus. Drie uur lang beweert Griffith de meest onware dingen. Maar het ware de critici van zijn film die hij 'Intolerance' verweet. Griffith is minstens zo'n treurige zelfgeiler als Trump. Bij verschillende scenes benadrukt hij dat het 'historical fascimiles' zijn, 'exact in size and detail'. Dat alles doet zijn 'vicious doctrines' niet vergeten. The Birth of a Nation zorgde ervoor dat de Ku Klux Klan enkele maanden na verschijning een revival beleefde. Zo bezien is DW een DJ van de ophits-zender Radio Télévision Libre des Mille Collines, en ook hij schermt graag met 'onze vrijheid' die in gevaar is. Door de ander. Meer bepaald, door de tot slaaf gemaakten. En anders is het gewoon de schuld van scalawags en carpetbaggers. Wie nu nog durft moet eens opletten hoe de Afro-Amerikaanse acteurs (nou ja, hun blackface-vervangers) altijd het verst naar achter staan op het scherm. En staan ze voorop, dan schuift er een blanke tussen hen en de kijker. Er kan geen menselijke kwalificatie vanaf. 'And none grieved more than these.'

Titanic

'Will the lifeboats be seated according to class?' Het beroemdste schip aller tijden zorgde bij het sluiten van de twintigste eeuw voor het grootste kassucces uit de cinemageschiedenis tot dan toe (hét medium van diezelfde eeuw). De Titanic vormt een metafoor voor de eeuw die komen ging. Mens-industriële overmoed in optima forma. Inmiddels hebben we de ijskappen zelf maar opgeruimd. Cameron begint zijn verhaal in Spielbergstijl met een raamvertelling. Mannen willen alles penetreren. 'Further into the wreck than anybody's ever been done before.' Gelukkig is die onzin van korte duur, en dalen we af naar de varende stad. Groots, grootser, grootst! In de ketelkamers vindt Cameron een Gatsby-achtige magie. Daar wordt de klassentegenstelling het meest schrijnend. Zo jammer dat het DiCaprio-personage niet als ketelbinkie werkt. Als personage is hij een verzameling nuttige scenario-eigenschappen. Ook wat dat betreft heeft Kate Winslet meer geluk. Zij kan zinnig in een DH Lawrence-roman zijn. 'Kunstenaar' Leo leert haar de yolo-mentaliteit. Hij ont-dekt het topje van haar ijsberg. Precies halverwege barst de boeg en kan Cameron doen waar hij goed in is. Actie. Heel wat Falling Men deden me zižekiaans associëren. In 2097 een film Twin Towers? Voorlopig kost mensenromantiek levens. We zijn voorspelbaar tot op de bodem. 'This could be bad.'