Tokyo-Ga

Bijzonder fijne documentaire, voluit Subjectivistisch, zoals het hoort. Ik ging er met hooggespannen verwachtingen in, waardoor de film me eigenlijk dubbel moest overtuigen, maar als de pachinko-balletjes gaan vallen, klikt ie bij mij. En dat is al na een minuutje of tien; er waren dus niet eens treinen voor nodig! Wim Wenders begint te dromen over de staat van hypnose die de metalen balletjes afdwingen – 'winnen is onbelangrijk, tijd verstrijkt' – en laat de mannen zien die, zodra de arcadehal is gesloten, de kastjes teder vertimmeren, zodat de loop van de balletjes verandert. Wenders ontmoet gedurende zijn bezoek aan Japan, naast vertrouwelingen van Yasujiro Ozu, ook éigen kompanen. Hij praat met Werner Herzog in de top van de Tokyo Tower, en bespioneert Chris Marker in een café. Met beide filmmakers vertoont deze ode aan Ozu verwantschap, maar Wenders heeft niet het voor de hand weg bluffende ego van Herzog, of de diepgaande filosofische constructies van Marker. Nee, in lijn van het werk van Ozu is Wenders op de deadpan humoristische voice-over voorzichtig, hij cijfert zichzelf en zijn invallen meteen weer weg. Deze bescheidenheid siert hem, en past ook goed bij het thema 'wij zijn slechts pupillen van de meester'. Na aankomst raakt Wenders aanvankelijk dermate 'lost in translation' c.q. bevangen door de Tokyo-hypnose, dat hij die hele Ozu lijkt te vergeten. Maar via tal van balspelletjes – golf als de yuppen-pachinko, en kinderen die me overtuigden dat 'r een leuk tikkertje-straatversie van honkbal mogelijk is – keert Wenders terug in de onveranderlijke wereld van Ozu. Diens minutieuze werkwijze wordt uiteengezet, en ik moest denken aan het knutselen van een kijkdoos. Ook daar is de ruimte claustrofobisch beperkt, en dien je de objecten op exact de gewenste afstand van elkaar te plaatsen. En als alles op de juiste plek staat komt het het mooiste moment. Je knipt een gat in de deksel (de camera wordt klaargezet) en tot slot plak je er een doorschijnend kleurpapiertje overheen. Dát is de 50mm-lens van Ozu op kniehoogte, of simpelweg de blik van de meester, en alhoewel alles in de doos stilstaat wordt het plots toch een magisch-levende wereld. Echter dan echt.