Le Chagrin et la Pitié

'De Fransen houden van hun leger.' Marcel Ophuls (zoon van Max) maakte zijn specialiteit van ellenlange oorlogsdocu's. Het Loe de Jong-effect. Als het over oorlog gaat, moet het in twintig delen. The Sorrow and the Pity duurt met vier uur dan nog relatief kort. De makers bezoeken het provinciestadje Clermont-Ferrand. Daar vinden ze wat verzetsstrijders, maar bovenal tal van 'goedpraters'. De lui die rustig op één oor sliepen terwijl Pétain regeerde. 'Ik dacht zoals iedereen.' Middenstanders komen razendsnel met een 'Ik ben geen jood'-advertentie zodra de rassenwetten werden ingevoerd. In zijn voorzichtige J'Accuse ontleedt Ophuls dit soort reflexen. Jammer genoeg trekt hij de film erg breed. Te breed. Hij belandt steeds ver(der) buiten de stadsgrenzen. Mers-el-Kébir, Laval, Vélo d'Hiv, zelfs een hele passage aan cinemageschiedenis. Leerzaam is het wel. Een pittig panorama van het meest collaborerende land van Europa. En altijd sluimert de tragiek van de West-Europese communisten. Zó aan de goede kant van de geschiedenis staan, zonder er garen bij te kunnen spinnen. Mensen haten de commies nu eenmaal meer dan de nazi's. Het microhistorische uitgangspunt verdwijnt intussen uit zicht. Terwijl daar de parels liggen. Oude mannetjes aan tafel, nog altijd vol vuur discussiërend. Hun vrouwen staan erbij en roepen vanuit de keuken. 'Plotseling was verraad overal.'