Subway

'J'ai un nez fragile.' Het mag een wonder genoemd worden, dat Besson nog nooit een James Bond-film regisseerde. Hij zou graag willen, bewijst de yolo-actiescene (met mannen in pakken!) waarmee Subway begint. In een rotvaart richting de ondergrondse. Er zijn niet eens zoveel metro-netten in de wereld, maar toch zou een weekend metrofilms heel wat kijkplezier opleveren. Vol vette actie uiteraard (Speed, Collateral, The Warriors), maar zodra we ons beperken tot Parijs wordt het subtieler. Zazie, 35 Rhums. En deze! Eigenlijk gebeurt er na die flitsende opening namelijk radicaal weinig. Patineur en deconstructeur Besson zet zijn stukken met een Hongkongse touch neer, maar laat hen lummelen en musiceren. Een Seinfeld-bas plingploingt smeuïg, en de correcte vibe is daar. John Hughes voor volwassenen. Fake rebels op rolschaatsen. 'Vous faites des statistiques maintenant?' De poppetjes glijden door een reclamewereld, waar zelfs crime wordt gladgestreken. Het is allemaal erg bestudeerd, te bestudeerd wellicht, maar Besson leerde van de besten. Zijn film beweegt voor de bioscoopbezoeker als lichtpuntje door het donker, zoals de metro dat voor de reiziger doet. Een vals cassettebandje speelt in een lege ruimte vol leeg geluk. Adjani, Lambert, en Rickie Lee Jones. 'How can we keep on watching, that fucking tv?'

The Lodger, a Story of the London Fog

'No more peroxide for yours truly.' Van die echt oude, echt lang-levende regisseurs als Lang, Ford en Hitchcock is heel wat werk verloren gegaan. Reels aan potentieel magische films. Of pantomime melodrama, dat kan ook natuurlijk. The Lodger geldt als Hitchcock's eerste belangrijke film, en het is inderdaad een fijne thriller (wat anders?). Na het Zwarte Beertjes-titels-design en een munchiaans eerste shot vat Hitchcock zijn onderwerp stevig bij de hoorns. Een lustmoordenaar slaat toe in de mist, te midden van de massa(mentaliteit). 'The seventh golden haired victim.' Een neurasthenische politie-inspecteur blijkt haast net zo'n grote viezerik, maar in een sociale context mag dat allemaal wel. Hij is kind aan huis bij een IT-girl en haar ouders. Zij verhuren een kamer aan een al even zenuwachtige knaap. Bij de huurdeer vinden we de winnende touch. De dwangmatigheid van de potentiële psychopaat. Het niet willen, maar moeten. 'To-night golden curls, to-night golden curls.' Net als in Zodiac naderen dader en speurder elkaars innerlijk. De driehoek, toch altijd al de meest pi-kante vorm, fungeert als clue. Alfredus Sardonicus Hithcock vindt zijn bermuda-driehoek. Er dreigt een 'sexy' moord plaats te vinden... in bad. De vooruitgang van Hitchcock voltrok zich verticaal, zijn horizon was helder. 'The Lodger made himself agreeable.'

Tetsuo II Body Hammer

'Daddy had a dream.' Recent haalde een kerel het nieuws, die bij een work-out zijn bal-zak had gescheurd. Dat is de Body Hammer-mentaliteit. Alles, maar dan ook alles, naar de klote. Ranziger en walgelijker dan Cronenberg zag Tsukamoto de fitheidscultus aankomen. Een Kafkaeske Verwandlung voor onze nieuwe tijd van koude blikken en staalharde spieren. In dit logische, dus ook wel wat mindere vervolg op zijn classic The Iron Man heeft hij een wat grotere zak (geld) gekregen. Derhalve schiet de boel in full color in gang. Zonder epilepsie-waarschuwing – want Japanners zijn geen Britten. Verder blijft alles hetzelfde. De film is vooral een verzameling van set pieces, kleine, knotsgekke videoclips waarin een bebrilde kantoorman verandert in de opperste droom van Nietschze. The Will to Kill. Soms is dat grappig-wreed als een Coyote en Roadrunner-cartoon. Vaker neemt de spanning toe als een trekveer. Ik had graag gezien dat het hoofdpersonage de hele tijd onverstoord zijn bril op had gehouden. X-man Tsukamoto kiest voor vuurwerk, en minder sekswerk. Het einde maakt op het verwrongen-erotische vlak gelukkig flink wat goed. Het leger aan kaalkopjes balt de vuisten tot in het diepst van hun binnenste. Zelfs het nageslacht brult mee. The Tin Man Strikes Back. 'Something's going to be destroyed.'

The Fearless Vampire Killers

'There is a smell of garlic sausage.' Een bloederig grapje met de MGM-leeuw doet geen serieuze vampierenfilm verwachten, en dit vermoeden wordt al snel bevestigd. 'Fangs by Ludwig von Krankheit'. Het persoonlijke verleden van Roman Polanski en Sharon Tate geeft het Transsylvanische zaakje nog wel een grimmig-grauw lijkentintje. De twee ontmoeten elkaar hier, zowel off als on screen, want regisseur Roman speelt mee. Een comedian is de Pool niet. De man excelleert pas wanneer hij neuzen kan afhakken, en dat laten de vampieren zich niet gebeuren. Royaal melig maakt een 'rationeel' duo een Drs. P-ommetje door het Europese Oosten. Geland onder de schaduw van de dood zorgt Sharon voor de platenhoes-erotica, terwijl Roman en zijn baas (professor Jack Macgowran ) een grafsteen met “Breda von huppeldepup” ontdekken. Werd die film toch nog even spannend voor mij! Ze ontmoeten de Hongaarse graaf Wilders, die strak gekapt Roman's spooky seksdromen ontregelt. 'Fancy that'. In de vrolijke cameravoering zat aardig wat geld, centjes die echter voor een script-doctor ontbraken. Nagenoeg alle dialogen kenmerken zich door zinloosheid, wat door de domheid van de karakters verklaard kan worden, maar de 'bad brains' van de kijker tekort doet. 'You didn't foresee this, in your second volume, still at the printer's.'

Faustrecht der Freiheit

'Soll ich mich waschen, or wünscht du dich mich in Natur?' Schicksal- en snikkeldrama van Fassbinder, immer van 'diesen Extremen'. Het begint allemaal op een Rommelplatz, met ouderwets foute Schau. Een 'talking head' neemt de benen, en wint zich een plaatsje onder de elite, daar waar men lekker lethargisch rondhangt. Theatraal langweilig. Aanvankelijk kan de 'lottokoningin' met de vierkante schurkenkop – onze regisseur zelve! – er prima van genieten. De nichten met en zonder klasse gaan gezellig van bil, of praten erover. Size matters. Daarom duurt het waarschijnlijk altijd veel te lang bij Fassbender. Langzaam keert het geluk, en lanceert het scenario een geinige Pygmalion-deconstructie, of liever, destructie. Proleet Franz Biberkopf (die naam zou RW later nog eens recyclen) wordt een treurig slachtoffer in naam der vooruitgang. Een metafoor van heb ik jou daar. 'Representieren, zum beispiel'. De rijken weten de armen heel snel hun geld afhandig te maken (en nooit omgekeerd). Had Fassbender 'r daar maar een stevige punt achter weten te breien! Hij moet echter ook nog even een van zijn eigen geliefden opzoeken. Ben Ali in Marokko. Meer en meer verandert de film in een privé-obsessie, vol flauwe taalgrapjes. De kijker wordt afgestoten, lichaam en geest gescheiden. 'Organisch sind Sie gesund.'

Rio 40 Graus

'I know about reality, doctor.' Warmbloedig stadsmozaïek over de avonturen van nieuwspaperboys en pindaverkopers. Zelfs (of juist) in de slums van Rio de Janeiro rocken zij de oude Memphis Depay-look met veel gusto – en de acterende amateurs geven alles. Soms iets teveel, wat het neorealistische gehalte in gevaar brengt, maar deze prent is sowieso een vreemde botsing van docufictie en het onvermijdelijke, paradigmatische gevolg van opgroeien op een Hollywood-dieet. 'You're the one that hurried things.' De film schiet van het kleine sentimentele naar het grootse gewaagde. Van de hartverwarmende dierenliefde van het mensendier, naar de seksuele uitspattingen van datzelfde specimen. Op Copacapana heerst de moraal van pedo's en tienerhoertjes, vertolkt in eufemismen die eigenlijk gewoon onverbloemd mogen heten. Zo wordt de film een 360 graden rondleiding door een stad van uitersten. Met één constante factor. Futebol. De jongelui sappelen om een bal te kopen, de voetbalmakelaar (in 1955!) gaat het grote geld. De wedstrijd die we zien heeft het niveau van kluitjesvoetbal – werden daar soms ook amateurs voor ingehuurd? – maar de vrije trap zit fijn de winkelhaak. Bovendien doet de coach een typerende uitspraak die even tragisch als onjuist mag heten. 'De dag zal komen, dat we geen handelswaar meer zijn.'

Swiss Miss

'Let me give that a little thought.' Er bestaat weinig langspeel-werk van Laurel & Hardy, dus in al die jaren van films kijken, waren ze hier nog nooit langsgekomen. Ze hebben dan ook minder snob-appeal dan Chaplin en Keaton. De Dikke en de Dune, dat is toet toet boing boing, hakken en smijt-werk. In deze feature trekt het duo als muizenval-verkopers naar Zwitserland. Geen muis te bekennen, en de setup resulteert slechts in een enkele gas-grap, iets wat in 1938 nog net kon... De muizenissen spelen zich verder af rond een hotel, een standaard filmlocatie, omlijst door een standaard musical-plot. Het gezang wordt ijverig volgehouden, en onze helden doen zelfs een dansje. De Dikke schudt zijn kont functioneel. Ware dit een Lanting-productie dan was Karin Bloemen ingevlogen als operette-zangeres, nu kwijt de dunnere Grete Natzler zich met zichtbaar plezier van haar taak. Voor een filmpje van zeventig minuten valt het oudemannentempo op en tegen. Een bellenblaas-orgel van Tati blinkt visueel-muzikaal uit. Voor de beste grappen moeten we naar collega simpletons van het duo D's, de dieren. Een Sint-bernardshond wordt met hulp van een ander beestje voor de gek gehouden. Soms is een cartoon-concept genoeg: Twee mannen met een piano op een hangbrug. Eén gorilla. 'It was a mere nothing combined with a terrific pleasure.'

Shadows of Our Forgotten Ancestors

'Is dat Satan, vader?' Alles leeft, en alles ziet, aan de randen van het Russische rijk. Via een POV-shot van een vallende boom (!) dondert de kijker dit duizelingwekkende staaltje etnopsychedelica binnen. Het bloed druipt later van de camera. De fantastische cameravoering is vrijer dan God zelf. En vele malen warmbloediger. ('The deacon is hoarse, give him some vodka'.) Op het moment dat honderd granaatappel-pitjes ronddartelden, wist ik het. Dit moest een opus van de veelgeplaagde tripmeister Parajanov zijn. Hij schudt een herdersspel door elkaar. De bokken en de hoorns zijn op zo'n rustiek veld altijd dichtbij. Vlechtjes in de regen wedijveren met kruizen van berkenhout. Het neigt naar Valerie and her Week of Wonders, maar verander de tijdsspanne dan maar – in een heel leven lang. De Romeo van het verhaal verliest zijn Julia, maar leeft zelf als een depri Cobain door. Om hem heen heft men het zoveelste hardcore (houtcore!) dissonante lied aan. Even lijkt het leven hem toe te lachen. Een trouwritueel (ook van hout) verbindt hem met een exotische Love Witch. Van trouwrituelen komen bevruchtingsrituelen, al zit het zelfs dan tegen. Het lijkt achteraf Parajanovs carrière wel. Gesloopt door Hogere Machten, bleef hij altijd dat volkse vlammetje koesteren, aanblazen en op-poken. 'Zijn vader was ie snel vergeten, maar Mariska niet.'

Uski Roti

'Waarom kwam je niet binnen?' Een The Box-achtig dulcimer deuntje doemt en dreunt ons de 'Orbit' van Mani Kaul in. Eind jaren zestig debuteerde de 'Indiase Bresson' (altijd fout, zo'n Europese gelijkstelling) met Ons Dagelijks Brood. Bepaald geen gemakkelijke kost. Eerder zwaar doordesemd. De radicale regisseur speurt naar dromerige stilten en desolate leegte. Ver voor Kiarostami vindt hij weelderig-prachtige bomen en een kapper op straat, knippend 'under the cherry trees'. (Nou ja...) Menselijk haar en eten zijn hier belangrijke leidmotieven. Een vrouw waagt een laatste poging tot Lunchbox-liefde. Via de 'roti' kan ze haar ijdele buschauffeur misschien bereiken. Vliegen op het brood zoemen haar bemoedigend toe. De film bevat nauwelijks roomtone, maar zit vol keiharde, doodgewone geluiden, alsof zelfs het geluidsspoor in het wezen der dingen door-dringt. Het onzegbare wordt slechts gesuggereerd in vale schimmen. Enkel de setting biedt de filmliefhebber nog een bekend houvast. De moderniteit raast, aan de rand van het dorp, lángs de rand van het dorp. Komt slechts met tegenzin die grens over. De Leyland-buschauffeur bindt zijn donkere baard in, en wisselt een woord met zijn dappere vrouw. Een wit hoofddoekje zweeft. Zacht en tevreden. Een honger gestild. 'Het is donker geworden, ga naar huis.'

Young at Heart

'Hmm, I like what he's doing with it.' Wellicht zou Auerbach dit en compleet ge-erotiseerde middenklassekomedie noemen. Alles ademt seks, maar tegelijkertijd heerst het verstandshuwelijk. (Geldt dit voor alle burgerlijke samenlevingen na de middeleeuwen?) In elk geval is Young at Heart een wankele(nde) musical, die nergens verdappert. Het 'marriage plot' draait om drie smachtende vrijsters, 'ready, willing and able.' Geen van allen overweegt op eigen benen te staan, de vraag is slechts hoe ze zich onder de aanwezige mannen gaan verdelen. Aanvankelijk valt het drietal tegelijk voor het prototype Amerikaanse blaaskaak, een Marlon Brando-achtige rol (de method man maakte heel snel naam met kop en methode.) Gig Young kan mee met de clams, rolling waves en 'do you think you are big enough'-sex talk. Dan verschijnt een kaper. De late entree van de vedette. Dik een half uur na aanvang, en dunner dan ooit. Frank Sinatra, een uncertain heart van Chet Bakeriaanse proporties. Zijn rol heeft tragiek en potentie. En toch blijft ook hij hij hangen in 'midair'. Op het verschrikkelijke af. Zelfs het kansje op een ambigu einde wordt gemist. En dat wil wat zeggen in een film vol dubbelzinnigheden! Met jazzy Doris als schamel (gekleed) hoogtepunt. Vooral voor ze de kerk ingaat, zingt ze fantastisch. It's pretty mild for a week's thought.'

Primary

'Everybody that meets him seems to like him.' De legende van JFK heeft inmiddels wat flets gekregen. Gedeeltelijk buiten zijn schuld om, maar wat komt er nu eigenlijk nog ter sprake van zijn dáden, behalve die knotsgekke Cubacrisis? Ik denk aan James Baldwin, die overtuigend uiteenzette wat iedereen al aanvoelde. Kennedy deed qua civil rights precies waar de zeitgeist hem toe dwong. Meer niet. De bejubeling door Van Gaal in Zomergasten vormde zo een opmerkelijke throwback naar de Kennedy die de mensen van zijn generatie kenden. Het idool. The larger than life redder der mensheid. Dit is die Kennedy die in deze oer-docu tevoorschijn komt. Grote namen Drew, Maysles en Pennebaker zaten als vroege vliegen op de muur van de campagnebus. Toerend door Wisconsin voor een 'cruciale' Primary. Kennedy kweekt RSI door rijen handen te schudden. Veelal blanke hoofddoekjes, want het waren andere tijden. Tegenkandidaat Humphrey komt uit een nog verder verleden. Met zijn Ry Cooderiaanse campagne-song en schurkenkop kan hij zo in een Coen-bros film. 'Make it tough, they like to see me squirm.' En de kijker beseft: de docu is er te laat bij. Kennedy was al een superster, het point of no return is al gepasseerd. Maar wanneer? En hoe? Misschien was het slechts de opkomst van de tv. De gladjakker wordt een docu lang door vrouwen op zijn uiterlijk beoordeeld. Girl power. 'A moment of slight commercialism.'

Limite

'Definitivamente perdido.' Zes bloederige letters verraden als enige (eenzame) element de slechts negentienjarige leeftijd van regisseur Peixote. Begin jaren dertig maakte hij deze onwaarschijnlijk hermetische film. Stil en broeierig als een koppig zwijgende volwassene. Overduidelijk geïnspireerd door de Droomstaat-van Dali en de low angle shots van Eisenstein, dirigeert Peixote een symfonie des levens. Het plot? Iets met Mulher 1 en Mulher 2 die samen met Homem 1 op een bootje richting oneindigheid varen. Het lijkt wel het oeuvre van Nijhoff gecomprimeerd in een paar shots. De zee brengt het verleden, moeder de vrouw achter een naaimachine. Het riet ziet. Nou ja, puzzelen dus, maar er komen wel wat schaars-e hints. Een kras op het bootje. Een mes op het water? Als onbedoelde complicatie is het celluloid opgegeten door de vlammen van de tijd. Dit zo'n een restauratie die nauwelijks nog kón restaureren. Van gruis valt verdraaid lastig iets te maken. Het voegt uiteraard wel weer wat toe aan het mysterie. Het Basinski-effect. Ontzettend cool en radicaal, maar, madre de deus, wel supersloom. Pas na ruim een uur verschijnt er een eerste tussentitel! Het is meteen de laatste. Enkel de klassieke megamix van Debussy en co, neuriet. Misschien wel logisch dus, dat het eindigt met een minutenlange maalstroom. Van water.

The Message

'The real God is unseen.' Beelden zijn lastig voor de islam, maar zoals JC profeteerde, elk nadeel heb zijn voordeel. Een beperking werkt vaak wonderwel in de kunst, en inderdaad:het niet-tonen van Mohammed blijkt in dit historisch epos een meesterzet. Soms spooky, soms spiritueel (precies zoals het verbod bedoeld is) en hoe dan ook de-automatiserend. In een paar POV-scenes wordt de toegesproken profeet net een game character, en de kijker eigenlijk... Mohammed! Het beeld (sorry) dat de film van de vernieuwer schetst is hilarisch seventies. Er heerst een tolerante hair-y vibe. Regisseur Akkad keek goed naar Lawrence of Arabia, en leende wat hij nodig had, Maurice Jarre en Anthony Quinn. Laatstgenoemde speelt vol vuur zijn beste rol ooit. De film is het meest interessant als een geschiedenisles over de entree van de nieuwe religie. De Ka'aba bestond bijvoorbeeld al in pre-islamitische tijden. Adapteren die heidense shizzle. En het mooiste verhaal? Mohammed en het spinnenweb. Ik denk dat de islam altijd beter is geweest voor dieren dan andere religies. Later slaat de saaiere oorlogsdrum. Jezus en co werden vooral vervolgd, Mohammed en zijn paramilitaire organisatie pakten de touwtjes in handen. De diversiteit van het polytheïsme verdwijnt subiet. Eén visie, geen complex aan beelden. 'Men see the world too well from a mountain'.

Follow the Boys

'The only thing we haven't tried is pictures.' Patriottentijd in warfarin' Amerika, dus grepen ze naar hún genre. Follow The Boys is een 'musical en abyme' tot de vierde macht. Minstens. Eerst lijkt hier slechts het traditionele show in show-plot op poten te worden gezet. Een stel vaudeville-artiesten bevindt zich in een penibele situatie. 'Canned talk kills vaude biz.' Gelukkig kunnen ze met hun verouderde acts nog naar Hollywood. Merk op dat het behoudende filmmedium dus een nostalgie-doorgeefluik wordt, voor een stijlvorm die het zelf om zeep heeft geholpen! Binnen een kwartier verandert Follow the Boys echter, verdubbelt weer. De propaganda-toeter schalt. Ster na ster draaft op voor de wartime show. Met het originele verhaal heeft dat dus allemaal weinig meer van doen, maar Orson Welles (!) doet leuk met een sigaar, WC Fields met een keu, Rubinstein met een piano, en Marlene... met Orson. Voer voor cultuurwetenschappers. Er zit een scriptie in de haarstijl van de Andrews Sisters, en wellicht ook in de metoo-humor. De achteloze objectificaties van de vrouw worden bijna lief. Elke soldaat verdient gewoon een sterretje in zijn armen. De propagandamachine zet iedereen op zijn plek. Want zelfs in het Hollywood Victory Committee lopen de zaken gesmeerd, gesegregeerd. 'That's what it says in the script.'

Umut

'You kill my horse and talk about paint.' Officieel: Hoop, maar in vrij vertaling: knik u moed toe. Het ontbreekt de Turkse mannen niet aan zelf-overtuigingskracht. Uit alle macht schrapen ze hun laatste restjes levenslust bij elkaar. Het intro van de film suggereert nog zwart-wit Antonioni vibes. De straten van een Turks stadje worden onder water gezet door een brandweerwagen. Langzaam verschuift de horizon, wist de weg uit als een schoolbord. Maar de schulden van de sloebers blijven staan, en Antonioni verdwijnt voor een neorealistische parel. Karretjesdieven. De overheid wil de vooruitgang afdwingen en de OV verbieden. Sjofele ellende botst zo op toerisme-gehengel. 'The Man' heeft alvast de uiterlijke kenmerken en reclameborden van een wereldstad neergezet. De slachtoffers hebben intussen te stellen met hun gezin, waarbij vooral de bittere opstand van de moeder erin hakt. Haar coachman, hoopt eerst op een loterijbriefje, dan op een nieuwe baan, om ten slotte bij de grootste dromenvanger te eindigen. God, dit keer gepersonifieerd door een 'hodja'. Op de meesterlijke soundtrack blazen strenge tonen van een klarinet de hoop de stad uit. De mannen gaan op schatjacht. Het wordt Stalker-ig. Elke rationaliteit voorbij, enkel nog mystiek gedetermineerd. Het leven begint te schemeren en dersiwisjtisch te draaien. 'The treasure is running away'.

The Goddess

'From then on the boss considered her his property.' Zwijgende Chinese klassieker uit 1934, wellicht voltrok de opkomst van de talkies zich daar net wat langzamer. De beeldtaal van de stomme film hadden 'ze' echter al prima in de vingers. Zelfs zo goed dat het wel een universele stijl lijkt. (Een illusie, deze film was 'gewoon' behoorlijk Amerikaans.) Superster Ruan Ling-yu speelt moeder de hoer, zodat ze op Jean Dielman vooruitloopt. Door een positief portret van een prostituee te bieden, toonden de makers zich progressief. Een miserabel leven wordt doordenkt met het sociale mededogen van een Victor Hugo. Er valt wel een theorie op poten te zetten hoe de 'stomme film', de laatste negentiende-eeuwse kunstvorm is, met een voorkeur voor de lijdende vrouw en melodrama in lagere onderwerpen. Perfect geschikt voor een verbeelding in stilte, misschien omdat ware ellende meer uit handelingen dan uit woorden bestaat. Maar het is niet alleen droefenis dat de klok slaat. De tijd wiegt en sust, en het zoontje wordt groter. Hij biedt mama klein geluk. De blijdschap wanneer ze hem van school ophaalt! Hartverscheurende taferelen voor de Ozu-fans. Het scenario besluit grootser, met een behind bars-shot. Zo'n compositie die gemaakt is voor cinema. Een kruisiging van verticale en horizontale lijnen, gevangen in spijlen en kaders. 'Mommy's not going out tonight.'

Directed by John Ford

'What is it that distinguishes the movies of John Ford?' Niets is zwart-wit, maar Ford roept opmerkelijk tegengestelde reacties op. Sommigen vinden hem een geniaal verteller en vernieuwer (Welles en Cousins), anderen kunnen weinig met zijn sentiment en lawaai (Thompson en Maas). Aan fanboy Bogdanovich de kans om de naysayers te overtuigen. Het helpt dan niet als je met Clint Eastwood begint! Ik keek een update van een seventies-docu. Bogdanovich voegde in 2006 nog wat meer interviews met bewonderaars toe. Dan krijg je de bekende ode aan een dode maestro, in plaats van een stekelig filmessay. Ford vormt natuurlijk een typisch Amerikaans fenomeen. Een larger than life figure, met een larger than life oeuvre. De cultuurwetenschappers-droom van honderden werken om in te grasduinen. Een mooie som, maar de docu overtuigt me niet van de waarde van de  delen. Ik zal Scorsese's geheimtip Two Rode Together niettemin eens kijken. Mijn eigen tips blijven My Darling Clementine (met Fonda, een man waar een halfblinde nog een goede film mee kan maken) en They Were Expendable (Ford-sentiment op zijn meest tolereerbaar, onder een tropische hemel en de hoogspanning van een wereldoorlog). Geleerd: de verdelende heerser Ford zou een goed managementboek kunnen schrijven. Fordisme in de cinema. 'It isn't a relaxed set.'

Harvest: 3000 Years

'Denk na! Is er een plaats op aarde waar er geen vliegen en geen Europeanen zijn?' Voodookreunedelica uit Ethiopië, waar onwillige koeien met psychedelische geluidjes en stokslagen aan het werk worden gezet. Jaar in jaar uit zwoegen, niet voor jezelf, maar voor de bovenbaas. Dat geldt voor beest en mens. Regisseur Haile Gerima groeide op in een Afrikaans dorp, maar vertrok al snel naar Amerika (waar hij filmprofessor aan Harvard werd). Hij heeft dus een verdubbeld 'Ander' perspectief, wat de vervreemdende, internationale arthouse-taal van de film verklaart. Veel lange afstands-shots en hermetica. Ironisch is dat soms wel, want de film is op zijn best wanneer Gerima dichterbij durft te komen. Vooral dankzij de vele ritmische liedjes, uitgevoerd op unieke instrumenten. 'Greetings all you farmers, wherever you may be tolling'. Ornette Coleman zou een moord doen voor de fluit waarop een jongen speelt, terwijl zijn maatjes een steentjesspel bikkelen. Ik mag de soundtrack graag horen, misschien wel liever dan de film zien... Pas na een vele landerige uren wachten, komen de goede teksten. Politiek scherp, zoals we in de hardcore seventies mogen verwachten.' De histoire se repete-symboliek beats like a drum. 'Als je je kinderen en je vrouw niet had verloren, en ze je land niet hadden afgepakt, wat zou er dan van je geworden zijn?'

The Walker

'I didn't know which way to turn.' Hoe meer vreemde geldschieters, hoe groter de kans op een bizar werkje. Paul Schrader doolt al jaren door filmniemandsland, als een Light Sleeper zouden we flauw kunnen grappen. Dus dan dit maar, moet hij hebben gedacht. Met geld uit India en the Isle of Man pende hij een politiek moordmysterie. Recht uit de slur- and slangenkuil waar ook Tennessee Williams woont. Is whispering Washington de meest zuidelijke stad van het noorden van Amerika? Of neigt dat naar imagologisch racisme... In elk geval zal niemand ontkennen dat de handjeklap er welig tiert. 'Walker' Woody Harrelson schmiert er aardig op los als homoseksueel oliemannetje. Met snor, uiteraard. Hij is beter dan Matt Damon in vergelijkbare exercities. 'I need a dirt fix.' De thema-song van de king of style, Bryan Ferry, helpt hem een glibberig handje. Voor de looks lijkt Schrader naar The Letter van Wyler te hebben gekeken. Schaduwen van luxaflex vallen veelvuldig in. Jammer genoeg is de editing matig, en het cruciale scenario van Soderbergh-niveau. (Vandaar die Matt Damon-associatie.) Iets teveel hardop gestelde (mis)leading questions. Maar wie weet vormt dit stiekem nog best een realistische blik van Amerikaanse politiek. Trump is daar naast het logische gevolg, simpelweg ook een degeneratie van. 'I'm not naive, I am superficial'

Jésus de Montréal

'De tekst is wat oubollig.' Conservatief, katholiek Quebec kan wel een update van de Kreuzweg gebruiken. Zo denkt althans een over-spelige priester. Hij schakelt een acteur of twee in, die al snel een clubje discipelen om zich verzamelen. The Pizza Club, doopte ik ze. De film knipoogt weliswaar niet naar de tienerklassieker, maar er zijn genoeg andere meta-'drôles'. Een flauwe pornodub! Regisseur Denys Arcand houdt van sekskomedies, zijn hoogtepunt heet Le Déclin de l'Empire Américain. Ook wanneer hij Jezus komt brengen weet hij de tetten nog wel te tonen. Hij loopt zelfs op MeToo vooruit, en fileert de ethiek van reclamespotjes. 'Jong en fier en doel op bier.' Voor een lesje Big Bang Theory vindt hij tijd – en die theorie is wat mij betreft van een religieuze schoonheid. Al snel wordt Arcand echter door zijn materiaal bevangen. Geloviger en magischer. De Messias splitst feit en fictie. Zelfs Mel Gibson zou mee kunnen in dit bloederige theater. The Passion van EO komt ergens vandaan. Als de kruisiging in Montéeal kan... De lichtheid van het begin verdwijnt voor een stralenkrans. Arcand heeft wat te vertellen, maar zijn boodschap staat nooit echt op. Ik zag met moeite de narcistische verniksing van de samenleving, de opmars van de Rol. Met Jezus als de grootste acteur. De ultieme Oscar-bait. 'Kundera comment?'

Das Testament des Dr. Mabuse

'Jetzt komt der grosse Unbekannte.' Meer Hitchcock dan Hitchcock zelf, knutselt Fritz Lang hier weer een 'hubschen Mechanismus' in elkander. Hij kon er wat van. Sterker nog, de man neigt naar het Grote Geniale. Zijn hit ratio is ongelooflijk. Dr. Mabuse stamt – uiteraard – uit Langs Duitse periode. Pneumatische neubaut-ritmes leiden ons het neurotische mysterie binnen. Een heel stel zenuwlappen dartelt om elkaar, en om de grote M(abuse), een crimineel master mind, die niemand ooit zag. Vanachter een gordijntje geeft de man zijn aanwijzingen. Deze setup heeft aanvankelijk nog wel wat olijks, als een Duvall-boekje uit de Topaas-reeks. Lekker leesbare moordverhalen die je een halve eeuw terug bij het beschuit kreeg. Toch meent het Lang serieus, nihilistisch depressief zelfs. Er loopt een Hitler-look-a-like rond, er vallen referenties aan Wagner uit de lucht, en de bad guys streven naar een Herrschaft des Verbrechens. (Al kon niemand weten hoe pijnlijk de uitroep 'Gas, fantastisch!' zou worden). Steeds serieuzer en unheimischer gaat het over gekte. Een afdaling voorbij Zusammenhang und Logik. Het is aan een olietoeters-lurkende detective om de boel op te lossen. Hij is gelukkig ganz normaal, in die goede detective traditie dan! 'Ik denk dat je het aantal onderwerpen waarin ik geïnteresseerd ben, onderschat.'

The Iron Horse

'Drill ye terriers, drill!' Vroeg, eindeloos western-epos van John Ford, over het ultieme western-onderwerp. De komst van de trein. Oost en West worden verbonden, naar een idee van hindoe-god Abe Lincoln, die als een spook boven de film zweeft. Het was nog maar een halve eeuw geleden dus de meeste oudjes hadden het (en Hem) nog meegemaakt. De film toont zich uiterst trots op haar 'accurate and faithful' eigenschappen – het wordt er zelfs nóg een keer via een voetnoot ingehamerd. Toegegeven, zelfs de Chinezen zijn niet weggemoffeld, al mogen zij niet 'spreken'. Die rol is toebedeeld aan Ieren en 'eyetalians'. Oude en nieuwe American dreamers, met 'the strong sense of progress' in de kop. Hun vlijt wordt tegengewerkt door een blanke overloper, richting indianen, wat Ford de kans geeft op wat actiescenes. Ze vallen nauwelijks op, en juist dat bewijst hoe goed (en modern) ze zijn. Bouwjaar 1924! De humor is bepaald níet bij de tijd – en voelt sowieso misplaatst. Het mooist blijven de koppen van de 'forrin workers', de mannen die de 'bars of justice and likker' bevolken. Levenslust en liefde voor zichzelf, dat kun je de Amerikanen nooit ontzeggen, toch geen slechte eigenschappen. De grote lijnen worden door Ford vlijtig bij elkaar gebracht. Like the railroads. Maar enkel de hond sluit vrede met them fool indians. 'A spectre from the past.'

House of Flying Daggers

'Waarom kan een blind meisje hier niet werken?' Die zag ik niet aankomen. Een flitsende actiefilm van Zhang Yimou. De meestercinematograaf kan alles. Op gehoor en op gevoel. Hij hypnotiseert de kijker twee uur lang met geweldige set pieces. Gevecht na gevecht zat ik op het (bamboe)puntje van mijn stoel. Kleine ontregelingen houden het spannend. Het allereerste spektakelstuk is pure geluidskunst. Een blinde bordeeldanseres, bespeelt met haar gewaad (!) rijen aan trommels, terwijl vele snaren meezingen. De Bollywood-invloed is overduidelijk, maar het blijft, ondanks de aerial moves, allemaal veel aardser. Zowel haar stem, als de compromisloze inhoud. 'Regeringshonden, ik vermoord ze allemaal!' Het rebellenmeisje wordt bevrijd door een regeringsbeambte (!), die zo een gevaarlijk dubbelspel speelt. Wie van de twee laat het masker vallen, en toont zich ' for real'? Buiten in het bos beleven de twee een romantisch-spannend avontuur. Voorzichtig kinky zelfs. Uiteraard zweven ze ook daar, de martial arts truc die Alles automatisch transcendeert. Bomen komen tot leven voor een touch of Zen. Aan het eind verglijden de seizoenen in een enkel gecondenseerd moment. Elegant als de film zelf. Een druppel zweet blinkt op de camera-rand. Misschien die van cinematograaf Zhang zelf. Hij blinkt uit. ' If i die under a skirt, I can still flirt as a ghost.'

Un Homme et Une Femme

'Ils sont copains depuis longtemps.' Op de stuntman na, is dit niet zo'n bijster origineel liefdesverhaal. Lelouch weet het, want het wordt letterlijk zo gezegd. Trintingant speelt een rallycoureur die een schoolplein-romance beleeft. Een plek waar vooral ouders daten. Zoiets kan zelfs op de kostschool. Hij en Anouk Aimee lijken op elkaar, zeker wanneer ze lachen. Ze vinden elkaar met de Franse slag. A l'improviste. Lelouch betoonde zich vooral een visuele vernieuwer. Lange lenzen geven rust (en extra kunstzinnigheid). De wereld van de twee wordt vague, de kinderen sneue aanhangsels – out of focus in alle opzichten. Jammer, want de leukste grap zit mét zoonlief, aan het begin. Dan lijkt de film nog voor plezier te willen kiezen, een leip Tenenbaum-gevoel. Uiteraard wordt het drama daarna stemmiger, en zijn wij de sigaar. Een variant op Kramer vs Kramer, ook al zo'n jaren zeventig-relatieklassieker. Er is juist hier zoveel potentie voor wildheid aanwezig, fast cars en girls maar Lelouch bedwelmt de boel. Middlebrow melodrama, met Mauriat sounds. Wanneer de coureur een magazine over zijn eigen escapades leest wordt het nog even leuk. Op zulke meta-momenten doet het denken aan Sofie Coppola's film over l'ennui van een stuntdriver. Een zucht over het leven, ontredderd zonder zorgen. 'Hoe ziet een getrouwde man eruit?'

The Untouchables

'Isn't this just another showpiece program?' Deze exercitie uit duizenden wordt gered door De Niro. Een van de laatste keren, dat hij er echt uitzinnig zin in had. Eigenlijk moeten we dan spreken van een gemiste kans. The Untouchables gaat immers vooral over de agenten die Al Capone probeerden te pakken, terwijl de enige leuke rol Al Capone zelf is. Er zit veel Berlusconi in de manier waarop een vadsige De Niro de gangsterkoning verolkt. De mentaliteit, de kalende looks, het moment dat Capone met een sardonische grijns bij de opera (duh!) krokodillentranen vergiet. Heerlijk. Buiten het theater voelt de film steriel aan. Chicago is een studio-set, en ook de agentjes zijn van bordkarton. Kevin Costner helpt niet. Zijn interactie met eega Patricia Clarkson had een vleugje fysieke pijn kunnen bieden, maar, hun scenes blijven rommelig, zelfs schetsmatig. Na een uur is er ineens een (nieuwe) baby. Dat was DePalma even vergeten 'op te zetten'. Morricone deelt in de malaise, met een zeldzaam matige soundtrack. Dan kan alleen DePalma's visuele klasse hem nog redden. We volgen een fenomenaal POV-shot bij Sean Connery thuis (een van de 'goede' cops), en eindigen met een tergend traag opgebouwde Eisenstein-referentie. DePalma kent zijn fysieke klassiekers, maar dit verhaaltje is te triomfantelijk, en raakte mij niet. 'I'm just a poor beat cop.'

Flesh and the Devil

Who are you?' Liefde en ethiek sluiten elkaar uit. Nou ja, in elk geval onttrekken the rules of attraction zich er graag aan. De mysterieuze Garbo verschijnt in deze twenties-prent in het leven van twee Duitse BFF's. Via een flashback zien we eiland-plaatjes van hun adellijke jeugd. Een pastoraal bloedbroederschap beklonken met een snee. De ijskoningin van het lijden weet wel raad met zulk jeugdsentiment. Ze heeft aan één bal-dansje genoeg, afgevinkt op haar Tinder-match-kaart. Suggestief wordt er even later al een sigaretje gedeeld. Maar willen die Duitse Freunden nu werkelijk? Ik vermaakte me een tijdje met een freudiaanse interpretatie. Het duo sublimeert verboden homo-erotische gevoelens in de vorm van een zondige vrouw. Een afschuifspel, waarbij zij heen en weer gaat, en de knapentwijfel toeslaat. De twee willen ook iets te graag met een gun zwaaien. Een mooi-macaber silhouettenduel vormt het visuele hoogtepunt. Het plot zelf blijft verder – zonder overwerk – saaiig en forgettable melodrama. In de stomme film-traditie vergiet men zigeunertranen. Rollende ogen, starende ogen. Wat is er intiemer dan het oog? Wat is er gevaarlijker dan een bekeken vriendschap? The Isle of Friendshap, zó had de film moeten heten. Ieder een eiland, alleen en op zichzelf. Omringd door roerige wateren. Vraag maar aan Jules et Jim. 'What does it matter?'

The Rules of Attraction

'It's a confirmed statistic man.' Fucking, fucking en nog eens fucking. Tarantino-collaborateur Roger Avary weet wat we willen. Neuken, en, the opposite of sex, geweld. Of moeten we van een fysieke Janus-kop spelen? (Lasch zei al dat de termen voor seks steeds meer een gewelddadige bijbetekenis hebben gekregen.) Een film als The Rules of Attraction toont die dubbelzinnigheid. Slut seeking en cynicism delivering. Liefde blijkt een grap, en zelfs de werkelijk verliefde wordt niet langer meer geloofd. (Al was het maar door zijn eerdere gedrag!) Je kunt veel van Bret Easton Ellis zeggen, maar niet dat ie zijn hand niet in de kut van onze tijd heeft. Avary's adaptatie zwengelt met visuele flair de misantropie goed aan. Vooral de vrouwen zijn cynisch – helaas doet Christina Ricci niet mee. Ze was te oud zeker... De eye candy is mij nu wat te eye candy, de bewuste walgelijkheden te obligaat. 'Moving through the doorway of a nation', met giga-passen. Sean Bateman hengelt een film lang vergeefs naar de liefde van een grietje met Griet op de Beeck-kapsel. Hij vergeet te kijken naar de ware. De smeerboel piekt in dé juxtapositie. Nudity en blood, voor de Warpaint-fans. Ik genoot zelf braaf van de Harry Nilsson-drone, en een paar rake flodders. ('Rome, it's like L.A. with ruins') Het duurt allemaal wel lang, Avary moest zijn XL-versie zeker tonen. 'It's Dick!'

Days of Being Wild

'Ik heb je niet mijn dromen gezien hoor vannacht.' Een nevel van bronstigheid beslaat de lichamen, een mist van sigaretten hangt boven de hemel van Hong Kong. Dat kan alleen Wong Kar-Wai wezen. Ik was er heel erg aan toe, en het werkt weer meteen. Het wilde wordt waargemaakt. Oude showtunes vullen een lonely night winkeltje. (Dat overigens later in de krochten van een voetbalstadion blijkt te liggen!) Eenzame nachtelijke zielen stoten elkaar af en aan, en dat minuten-, dagen-, jarenlang. Days of Being Wild vertelt, net als Visconti's Senso, over de avonturen van een player. De versiertrucs zijn duidelijk: een vleugje psychopathie en kunnen dansen: het volstaat om de meisjes te tonen wie de baas is. Wong himself kan de verleiding niet weerstaan om enkele Hong Kong-punches te plaatsen. (Hij moest óók even zijn spierballen tonen). Zijn tweede film gaat het diepst in de midden-fase. Dan verkrijgt de player tragiek, als een treurige roman van Romain Gary. De meisjesmagneet kibbelt met zijn adoptiemoeder, die zelf ooit playerette was. Liefde geven gaat hen slechter af dan krijgen. De twee zielen hebben altijd in kapitaal gedacht en nooit in zorgen. Later laat ook Wang zich betrappen op zelfgeilerij. Fetisjistisch stijlvol. Zo, en alleen zo, kan hij het. Haren kammen in HK. Tot het weer perfect valt, als een slagregen. 'I just wanted to wander around.'

Senso

'Denk over mij als je schaduw.' Begon de Belgische onafhankelijkheidsstrijd ook niet bij de opera? Gevaarlijke kunstvorm! Tevens een logisch begin voor deze Visconti-film, waarin hij met veel gevoel voor melodrama de laatste dagen van de Oostenrijkse dubbel-monarchie schetst. In bezet Venetië. De obligate referentie aan Die Welt von Gestern ontbreekt niet, maar voor het overige is Senso een film geschikt voor de massa. Veel lange haren, diepe decolletés en strakke broeken. Een getrouwde gravin valt voor een Oostenrijkse officier. Dubbel-gevaar, want zelf heeft ze revolutionaire connecties. Het blijkt al snel dat Visconti zich weer opperbest op gemak voelt onder de adellijke lui, zijn natuurlijke habitat. Daar lukt hem het meest als filmmaker, denk maar aan Il Gattopardo. Senso is als film echter een stuk minder episch en somms zelfs pseudo-verheven. Dwalend door filmgeniek Venetië, een blauwgroene stad van vluchtige schimmen en liefdes, droomt de depri gravin van haar officier in spookgewaad. Even plots placht hij aan haar te verschijnen. Dat kan niet goed blijven gaan, en in een zorgvuldige opgebouwde compositie schrijden we van weelderig shot, naar betraande finale. Een echte opera. Niet veel diepgang, maar met Emozione. Opgaan in het massaspektakel van de meute. Common senso. 'Je zult er later achterkomen, in herinneringen.'

Arsenal

'Er was een oorlog.' De Oekraïner Dozhenko deed de dingen net even anders. Vreemder en gevaarlijker dan zijn Sovjet-collega's ging hij de revolutie te lijf. Belichaamde de strijd in zijn cinema met bloed, zweet en tranen. Hij toont ons een dorp vlak na de Eerste Wereldoorlog. Op verschroeide aarde staan verzwolgen moeders dood-stil. Een agent bepoteld een meisje. Iedereen is murw gebeukt door de ellende. Binnen een paar snelle poetry cuts maakt Dozhenko van het platteland The Waste Land. Zijn werk is bijna net zo idiosyncratisch als dat van TS Eliot, wat zowel positief als negatief opgevat dient te worden. Vaak onnavolgbaar, maar tijdens de mooiste scenes komen de (toch niet zo) willekeurige elementen van zijn compositie plots zó schril tezamen, dat het bijna Idi i Smotri lijkt. Meer in de geijkte Rodedeleger-pas staan hier baarden op tegen de verwijfde koelakken. Hun machine raakt op volle treinsnelheid, richting futuristische toekomst. De tegenstelling met de lege slow motion van het begin, hakt er aardig in. Intense op het overdrevene af. Zelfs de paarden spreken. 'Wij snellen op 24 benen vooruit!' Dozhenko beent op zijn best wanneer alle mensen, al te menselijk (stil) vallen. De laatste stuiptrekking van een accordeon. De holle blik van de gedoemden. Een man met robocop-mimiek vuurt. 'Laat, laat, laat het zijn'.

Ringu

'Extra innings, they'll be late.' Vroeger zaten de kids de hele dag voor de tv ('tutfut'). Zeker als de ouders wegens de honkbal laat thuis kwamen. Ringu diende zich aan als oplossing. Hoeveel gemene vaders zouden hun kroost een VCR hebben toegeschoven? Moet je kijken wat er gebeurt, als je teveel kijkt! Het meta-gegeven werkt weer aardig. Spannend voorspelbaar, je weet dat het komt, en het komt. Bovendien, wat is er nou neurotischer dan een videostill milliseconde voor milliseconde moeten bestuderen. Toepasselijk dus dat het enige, échte schrikmoment een verstilde grimas is. Mij verraste vooral het onderzoeksaspect. Een journaliste, alleen erop uit. ('Dit is gestoord'). Het scenario laat haar Zodiac-rustig puzzelen. De behekste video zelf brengt tarkovskiaanse vaagheid. Ik kreeg er foetus-associaties van. (Zoiets zegt vast meer over mij.) In elk geval zien we een put, een Van Eyckiaanse huwelijksspiegel, en zijn er genoeg verwrongen kinderen on and off screen. Het zoontje van de onderzoeksjournaliste wordt magnetisch richting doodsbesef getrokken. Het boze kind heerst, in de goede freudiaanse traditie. Voor het einde gaat men het helaas minder in Cronenbergland zoeken, en alsnog back to nature. Dat fokt met de warrige les. Niks, video killed the horrorstar. Hometaping is saving people! Tijd voor een versie met torrents. 'You saw it.'

The Great Mughal

'Happiness is a fool's emotion.' Werd hoog tijd, my very first real Bollywood picture. Hun classics zijn vaak lastig op te sporen, en als je er een te pakken krijgt, is er altijd wat mee. Hier lijkt het gerestaureerde epos fanatiek onder de noise reduction filter te zijn gelegd. Alle roomtone eruit, de personages schetteren op Wesley Sonck-volume. Beter geslaagd, wat zeg ik, hallucinant goed gedaan, is de inkleuring. Ik kan me het origineel nauwelijks in zwart-wit voorstellen. Het paleis van de Mughals schittert in duizend kleurtjes. Er zijn prachtige shots van draaiende jurken, gespiegeld in honderdduizend mozaïeken. Elk meisje van top tot teen gewassen met Ariel powertabs. Het operaverhaal wordt verteld door de natie zelf. Hindustan. De godheid toont de kijkers de worsteling van een oude islamitische heerser met zijn zoon – en zijn vermaledijde principes. 'The prince began to develop certain tastes.' Zoonlief moet en zal een slavin huwen. Drie uur aan drama vormt het logische vervolg. Veel gedreig met zelfmoord, en rijen aan stoere sitar-halzen. Aan de piepstemmetjes zal ik nooit wennen, maar op ritmisch gebied smaken de delicatessen. Wat is de tabla toch een mysterieus stuwend instrument. In de mooiste scene spiekt de prins achter het doek, naar het (stand)beeld. Altijd gevaarlijk in de platoons-islamitische traditie. En wat staat daar? Zijn gedoemde vrouw. 'Lijd, maar niet met tranen.'

Gladiator

'They love a barbarian.' Ik zou wel eens een serieuze film over de Romeinse tijd willen zien, waar de geur van garum je tegemoet slaat. (Nou ja.) Een drama zónder gemat, gekonkel en perversiteiten. Die drie Romeinse clichés worden hier weer moeiteloos afgevinkt. Deze matfilm met Mocro-bontkraagje Russell Crowe baadt in budget en dus in bijpassende grandeur. Ook dat is Romeins, natuurlijk. Het meest pompeuze rijk, aan het veroveren om het veroveren. Zelfs de 'wijze' filosoof-koning Marcus Aurelius doet mee. Hij zal de democratie wel zijn gaan brengen... Latinisten hadden gejubeld wanneer Mel Gibson regisseerde, maar Ridley Scott houdt het makkelijk. Veel slowmotion, veel bloed, en als verhaaltje een Shakespeariaans koningsdrama. De personages weten het zelf. 'This is pleasant fiction, isn't it.' Meer dan dat, 'a striking story.' Tijdens een van de vermakelijkste momenten moet de verbannen soldaat Crowe als gladiator meedoen aan een re-enactment van Spartacus. Zo'n beetje zijn eigen doel! En een verwijzing die iedereen snapt. De arena-gevechten zijn de WWF van hun de oudheid, inclusief crowdwinning fascisme. Mij viel vooral het 'maximus' geluidsdesign op. Een keer schrok ik zelfs. Voor het bijlpuntje melancholie zijn er de Elyisian fields forever. Toch een aardig aureliaanse aai van acceptatie. 'There is always someone left to fight.'

El Cochecito

'Het is nog beter dan echte benen.' Een sterk verhaal van alledaagse gekte, laat dat maar aan Marco Ferreri over! Met een scootmobiel voelen oude mannetjes zich weer helemaal Easy Rider. Ultramoderno. Ik speurde nog een tijdje naar een Franco subtekst (Where's Wally in Spanje), maar vermoed dat de bejaarden het prima zonder hem konden stellen. Fools uit laatste bravoure. De hoofdpersoon woont al klagend, steunend en, naar eigen zeggen, niet meer zo goed benend, bij zijn hysterische familie in. Hij is niet de enige. Madrid eind jaren vijftig, dat betekent inpandige boerderijdieren, een inpandig kantoor, en inpandige opa dus. Umberto D, zonder sociaal neorealisme, mét familie, maar net zo eenzaam. Zelfs het gewenste vleugje tragiek komt nog tevoorschijn piepen – al blijft dit verder een banjokomedie, vol bunueleske invalidehumor. Bij een overduidelijke debiel: 'Je zou het niet zeggen, maar hij is een beetje raar.' Bij zoonlief de advocaat: 'Mira los textos legalos!' 'Ik heb mijn bril niet op.' Laatst liep (!) ik zelf door een winkelcentrum, toen een winkelbediende een stokoude dame nariep: 'mevrouw u vergeet u rollator!' Als je dat óók grappig vindt, heeft El Cochecito heel wat te bieden. Wanneer ik volgens de maatschappij niets meer ben, laat me dan in elk geval slachtoffer zijn. 'Je kan er je hele leven in blijven zitten.'

The Magnificent Seven

'Nowadays men are cheaper than guns.' Tot mijn eigen verbazing had ik deze remake nog niet gezien. De Sturges-versie is toch bijna zo klassiek als het origineel van Kurosawa; en hij en zijn scenarist hebben de boel dan ook met gepast respect aangepakt. Het script zit secuur in elkaar, en werkt prima in Amerika. Misschien dat het Wilde Westen nog wel een extra laag dubbelzinnigheid aanbrengt. De triomfmuziek van Bernstein, de weidse frontier-landschappen, en de aloude Amerikaanse shoot-out mentaliteit, ze doen allemaal een keiharde machofilm vol actie verwachten. En wat te denken van de verzameling mannetjesputters - Branson! Coburn! McQueen! - die de 'samoerai' spelen? Het slimme is, zij moeten dus allemaal hun softe kant aanspreken. Eenzaam, gedoemd, en soms zelfs onverbloemd panikerend. Dit is een actiefilm tégen de actie. Met wat goede wil zelfs pacifistisch. De lolligste fase blijft de 'gunmen idols', met drie Mexican farmers op de 'jurystoelen'. Ik stelde me nog een (nu altmaneske) remake voor, waarin we een handvol korte, persoonlijke verhalen over de gunmen zouden zien. Dan zou het alléén nog maar over de achtergrond gaan, en niet langer over het gevecht, dat hier in feite ook geen kwart van de film in beslag neemt. De boodschap blijft duidelijk. 'Only the farmers have won, they remain forever.'

Moulin Rouge!

'Yes we can, cancan!' Daar had Obama het dus vandaan. Nou ja, zo origineel was de kreet hier vast ook al niet (meer). Postmodernist Baz Luhrmann lééft van het on-originele. De vrolijke ADD-erudiet is helemaal bij de tijd. Zijn potpourri barst uit elkaar van de melodieën. Hit na hit gaat in de blender. Pophits wel te verstaan. Op zijn liefde voor de film bleef het wachten, al kan dat door mijn blinde vlek voor Bollywood komen. Binnen een paar minuten wordt hier ironisch genoeg gesuggereerd dat een handvol kunstvormen 'echter' zijn dan film. Met de gepijnigde schrijver voorop. Film blijft dan vooral een toverpot waar je dingen in kan gooien, en niet de inhoud zelve. De kern riekt naar braaf conservatief escapisme. Maar snel over de liedjes dus. Met voor ieder wat wils. Mijn favoriet: Lamb! (Hoeveel centjes zou dat aantikken bij Lou en co?) Het was net te vroeg voor een The Avalanches-knipoog, maar stel je voor. 'Since I left you, I found a world so new'. Het had zomaar gekund, Aussies onder elkaar. Nicole Kidman vindt als material girl de man met het old school kuiltje: big boi Ewan McGregor (wedden dat Baz van The Pillow Book genoot.) De twee kirren wat af, tot mijn grens wordt bereikt. Oversaturatie op alle vlakken. Gelukkig blijven de mash-ups geinig, als een flauwe Hans Liberg-show in de Efteling. De XL-variant, met pop-corn. 'You'll be dumb with wonderment.'

Der Golem, Wie Er in die Welt Kam

Wat een titel. Magisch op zich. Geen vraag, en toch een raadsel dat gedachten doet groeien. Er worden hier heel wat vooruitziende zaadjes geplant in de klei der cinema. De kiemen ontschieten. Regisseur Wegener deed – als een echte auteur – veel zelf, en speelde dus ook de 'schurk'. Voor het zover is, boeien de locaties. Een angstaanjagend grote poort sluit de joden op in hun middeleeuwse getto. Visioenen van de Exodus volgen. 'De sterren voorspellen ellende', zegt de ene rabbi tegen de ander, en de kijker voelt het mee, de toekomst kennende. Alsof alleen een mirakel hen kon redden. En in deze film lijkt dat te komen. Een oude baardmans knutselt lekker fout-mystiek aan de Golem (met hulp van wat scriptures). Uit aanwijzingen van de sterren groeit de Joden-ster. De oerkracht van de mens-machine zit op diens borst! De Golem lijkt (vooral wanneer hij uitgeschakeld staat) wonderlijk veel op een standbeeld van de pompeus vette Ongelovige, David Hume. Maar wanneer hij tot leven komt en in foute handen valt... Bruut verwrongen gaat de mensch-machine aan de wandel. Daar helpen geen bekloppingen meer tegen. In een waanzinnig shot bidt een ganse sjoel tot de Here. Hun losgeslagen helper wil echter geen kwaad doen. Hij wil zoals alle Frankensteins het meest natuurlijke. Moeder de vrouw, en het kind. 'Awake the sleeping brethren.'

Une Femme Mariée

'Het is de ideale positie voor de bioscoopbezoeker.' Mensenhater Godard waarschuwt van tevoren voor een fragmentarische film, maar in feite maakt hij het de kijker gemakkelijk. Voor zijn doen dan! Dichter bij een Bertolucci zal 'JL' niet vaak gekomen zijn. Puur Tumblr-plaatjes-fetisjme. Een echte seksfilm (zonder seks). Anderhalf uur lang bekijken we een kindvrouwtje met een hoofd als een hartje. Godard houdt echter vooral van haar vlekkeloze rug. Eindeloos wordt Macha Meril ge(n)aaid, door haar amants: een piloot-echtgenoot en de acteur-lover. Overspel maakt mensen kinky. (En het levert ook nog een rake okselhaartheorie op, voor de echte liefhebber.) De dame zelf houdt het glad, ongetwijfeld beïnvloed door middlebrow-verveling – mensen met teveel tijd voor teveel gesleutel. Shoppings en spulletjes, niemand ontkomt aan de macht van de Reclamefolder. Zelfs Godard niet, vond ik. Zo blijft het verschil tussen la femme als 'beaute comme idee' en een lustobject, hier een slank lijntje. Intrigerend modernistisch voelt dan weer wel de auschwitziaanse (!) onderstroom. De raison ardante zoemt op de achtergrond mee. Kop in het zand, schuld bestaat nooit in het Nu. Vandaag de dag denken we aan het juiste slipje, het uniform van de massa. Zolang je maar voor De Daad de handen wast, kan er niks gebeuren. 'Vous le fermez avec deux doigts!'

The Travelling Players

'Ons is weer een zwakke vrijheid beloofd.' Tijd verstrijkt terwijl je kijkt-film. Zo langzaam, en zoveel uren, dat de ene tijd de ander lijkt, en vervolgens wordt. Een vloeiend heden-verleden, waarin elke zeer zeldzame cut door de ziel snijdt. Angelopoulos gebruikt een reizend theatergezelschap om de Griekse complicaties van de Tweede Wereldoorlog uit de doeken te doen, en vervolgens weer in te zwachtelen. Volgens mij heeft Hou Hsiao-hsien goed opgelet toen hij hiernaar keek. De Taiwanees deelt de appreciatie voor milde kleuren en natuurlijk licht, maar bovenal een beeldpolitiek van serene schreden - met in zijn geval een Puppetmaster als meta-vehikel. Angelopoulos laat de politieke realiteit de schijnwereld van het theater infiltreren, keer op keer opnieuw. Soms is dat magisch, soms doodsaai. Pijn en genot liggen zowel voor de personages als voor de kijker weer eens dicht bij elkaar. Een paar uur (van de vier!) blijft Theo aan de goede kant van de lijn, en schildert hij een wereld met zorgvuldige tracking shots, die maar door en door-zweven. Spannende sequenties vinden plaats rond soldaten op verlof, vernederende stripteases, en de vele dansen en strijdliederen. Het nieuwsjaarsfuif alleen al! Bijna zo ambitieus als een Cimino-film. Neen, ambitieuzer. Politiek wordt hier heel persoonlijk. De massa een individu. 'Act'.

Hyènes

'I only drink Simon Leynan Calvados now.' Dürrenmatt wordt zonder problemen (of cultural appropriation-gezanik) naar Afrika overgeplaatst. Het zegt wat over de kracht van zijn toneelstuk, en de klasse van regisseur Mambety. Misschien wel de meest mythische Afrikaanse regisseur. De man 'zweeg' na het geniale Touki Bouki twintig jaar lang. Tot deze adaptatie van Der Besuch der Alten Dame. Op het Afrikaanse platteland gaat eerst alles zijn gangetje. Gepingel en gezang in de 'kleine kneipe'. Dan verschijnt de oude dame. Rijker dan de wereldbank. De vrouw met het gouden been keert terug naar haar geboortedorp. Een zeer postkoloniaal thema, dat hier uit eerste hand wordt verteld. Een verwrongen herontdekking van alle 'firsts' uit haar leven, die alleen op 'last' kan uitlopen. Argusogen en scheve blikken. Maar dit keer wordt die grimmigheid bewust gezocht. Zelfs door de terugkeerder. De wijsheid van de folk tale gekruid met formaneske spotzucht (en zwarte humor...). Het recht zou niet te koop moeten zijn, maar ja... Tijdens de beste van véle symbolische momenten kijkt de gedoemde kroegbaas in een kerk naar een splinternieuwe Sony. En wat ziet hij? Beelden van uitgemergelde Afrikanen. Griekse tragedie ontmoet vileine humor. Multi-cultureel, dus universeel. 'Life made me a whore, and now I'l make the world a brothel.'

Fahrenheit 9/11

'I guess you can probably see where this is leading.' Wat doet deze documentaire alweer anachronistisch aan. Het komt door die Bush-haat. De weerzin die de man oproept, het lijkt bijna onwerkelijk, nu 'we' een nog grotere klootzak in het Witte Huis hebben. Ook een luie golfer trouwens. Hoeveel vreselijke presidenten kan een land aan voor het ten gronde gaat? Michael Moore voorspelde Trumps verkiezing correct – en met de rake redenen – maar deze politieke docu is geen Roger and Me. Zijn polemiek blijft oppervlakkig, soms hypocriet hak op de tak. Van mij had ie de hele docu bij The House of Saud mogen postvatten. Net The Game of Thrones. Durfde hij soms niet? Even bij de ambassade drentelen en de politie staat alweer voor zijn neus. De regering Bush boog diep voor de Saoedi's, die oliemannetjes zijn overal, net als de zakelijke belangen. Twee 'feiten' die me bijblijven. Vlak ná 9/11 werden alle Bin Ladens uit 'Murikah' gesmokkeld door de CIA. Zií moesten buiten schot blijven. En op een ander vlak: elke Amerikaanse president heeft tot diens dood recht op CIA briefings. Wat je daar allemaal mee kan! Zodra de Irak-oorlog uitbarst, wordt de docu rap minder. Coalition of the Willing, het klinkt zo prachtig koraniaans. Allemaal subiet verdrongen, net als The Pet Goat. Nare tijden, oude tijden, maar geen andere. 'Thank you, now watch this drive.'

City on Fire

''Let me kill you in one shot!' Ze winden er geen doekjes om, die Hongkongers. Gated community, gated drums. Knal na knal. And bring those synthy saxes too... Een vrolijke rebelsheid heerst. Het verschil tussen een goede en een slechte knokfilm is voor mij eigenlijk nauwelijks te maken. Al het slechte wordt stiekem leuk; het leuke verknalt door het slechte. Lam & Lau. Louche staartjes sneuvelen achter Psycho-douchegordijnen. Verdachten blijken idioot handig met handboeien. De undercover-kern van het plot blijft hetzelfde. Alle Hongkong-films hadden als The Departed kunnen worden overgedaan. Iedere dag een IRT-affaire. Het geweld wordt goed hard getoond, geen Amerikaanse flauwigheid op dát vlak. Maar het plotje ontvouwt zich helaas met onhandige sprongetjes. Een paar minuten na een heist weet de inspector al dat precies zes gemaskerde overvallers exact 1.2 miljoen aan juwelen hebben gegapt. Dergelijke crimescenes worden afgewisseld met onwaarschijnlijk aanstellerige humor. Wanneer the two elements elkaar op een of andere manier kruisen, werkt het wel. Zo weet het hoofdpersonage (een dikke goofball cop) op geniale wijze extra snelheid te maken... via een roltrapleuning. Typisch. Geen goede film, but I would like to play in one. En het hele gedoe? Om een paar pistolen. (Oké, en een moord.) 'They killed, I packed.'

Black God, White Devil

'This pain grows in the sun.' Net als de verwarring. Glauber Rocha filmt het zonovergoten frontierland van Brazilie als een compromisloze theoreticus. In zwart-wit zo ijl, dat het meer ziek dan aards wordt. Hij opent zijn 'western' met een kadaver. Zelfs de beesten begeven het, opgeslokt door de leegte. We zien een middeleeuwse herder met Tarr-achtige ambachtelijkheid zijn maaltje malen. Het zweet des aanschijns parelt op zijn gezicht, en op dat van zijn vrouw. Er lijkt genoeg stof aanwezig voor urenlang lijden. Twee modernistische mood-swings later en de outsider is veranderd in een outlaw. De botte armoede verruilt voor scherpe woede. Dankzij de bizarre – en soms gewoon grappige – soundtrackkeuzes kon ik die switch nog aardig volgen. Rocha zal er zelf wel een dialectische theorie over hebben. Triomfantelijke orkestmuziek begeleidt machiavellistisch katholicisme, rammelende folk introduceert klassieke folklore-helden. Want ineens verschijnt daar Antiono dos Mortes, bandietendwinger. Hij transcendeert de corrupte troost van revoluties. Zalig zijn de armen van... centen. De cangaceiros veruitwendigden hun gangsta-mentaliteit aan de rinkelende rand van een gekrulde hoed. Pedro Costa zal deze hermetische exegese wel tot zijn favorieten rekenen. Ik niet. 'I think destiny turned out well.'

The Phantom Carriage

'You gentlemen are not afraid of ghosts, I hope?' Zweeds double exposure-pareltje uit de jaren twintig, 'berrated i levande bilder'. De kar des doods rijdt rondt en haalt de laatste zielen van het jaar op. De beste tijd om over de donkerste moraal na te denken. Regisseur Victor Sjostrom speelt zelf de hoofdrol. Eerst lijkt ie slechts de gedoemde verhalenverteller, maar daarna ontpopt hij zich met smaak tot een der grootste klootzakken uit de filmgeschiedenis. Ook met de beelden zit het snor. Kil-blauw getinte nachten, en vaal-gele kamers, tonen schone stervenden, sjofele zwervers en schaamteloze tuberculozen. Dat is het mooie aan die Swedish whispers. Zelfs aan het begin van de cinema waren ze al gewel(dad)ig suïcidaal. De rook van een sigaret wijst vooruit naar de rook uit de revolver. Verhaal in verhaal in verhaal volgt, aaneengeregen tot een majestueuze parelketting. Tijdens de beste sequentie meldt zwerver Sjöström zich op een 'slum station'. Hij wil alleen een bed, maar het zustertje ziet zijn jas, en zet zich aan zijn nachtwerk. Zo hartverscheurend, omdat we weten wat voor slechtheid er in die jas woekert. De soundtrack weent al. 'Jesus blood never failed me yet'. Het liedje klinkt niet, maar in mijn hart wel. Gruwelijke voorzienigheid. Dit is een godsvrucht voor de cinema, vraag maar aan Kubrick en Bergman. 'A strict master named death'.

La Batalla de Chile

'De rijken zullen nooit aan onze kant staan.' Het verdriet van Chili. Met de kennis van nu heb ik de neiging advocaat van de duivel te spelen. Had Allende zijn land niet in de Venezolaanse afgrond gestort? Venezuela biedt nog een andere les. Wie revolucion wil, zal het leger moeten controleren. Allende controleerde bar weinig. De marxistische docu besteedt weinig aandacht aan het feit dat de dokter een minderheidsregering leidde, waarvan je daardoor toch water bij de wijn zou mogen verwachten. Op dat vlak treft men een ander linkse kerk-pijnpuntje. Het schisma-denken. De 'mummies' waren de 'koelakken' van Chili. Ik bleek het tot mijn verbijstering eens met een katholieke professor... Tot zover het conservatieve nieuws, want La Batalla toont geweldig goed het bizarre dubbelspel: iedereen gaat in elkaars taal spreken. (En wat zegt dat?) De rijkere mijnwerkers pretenderen links te zijn, en worden toegejuicht door rechtse universiteiten die zich verbeelden solidair te zijn. Stakers worden betaald door de CIA. Generaals praten stoer als socialisten. (En zijn vóór state economy!) En wat te denken van de ultieme consequentie van links beleid: volksmacht. De communisten worden er zélf nerveus van. 'Overweldigt door de werkelijkheid.' Liefst veertig procent van Chili snakte naar wat niet kon. En deze docu toont hoe dat schrijnt. Leerzaam en poëtisch schokkend. Een man rent voor zijn karretje, zijn voeten raken de grond niet. De droom leeft, vliegt. 'Presente!'

Pin Up Girl

'Tell us more, oh teacher.' Ik beloof dat ik de komende tijd niet al mijn filmstukjes aan Mark Cousins op zal gaan hangen, maar hier moet worden opgemerkt dat níet al zijn keuzes tips zijn. Bewust. Een docu-reeks als The Story of Film vereist ook 'negatieve illustraties', en af en toe heb ik die gewoon opgeschreven. (Je bent cinefiel of niet!) Pin Up Girl is een broddelwerkje uit de bubblegum-Droomfabriek, door Cousins toepasselijk 'de Bobbel' genoemd. Kop in het zand, hand in de broek, tijdens de oorlogsjaren. Langbenige Betsy Garble speelt een soppende stenografe, die het leger, leger achterlaat. Dwarrelend door neon-nachtclubs kijken de matrozen hun ogen uit. A world in close harmony. Garble speelt zichzelf, de peroxide blonde bombshell. Tijdens de film laat ze iedere fictie-pretentie langzaam los. Het pornografische dubbelgangersplotje kon zélfs de makers blijkbaar niet boeien. Jammer, want in tegenstelling tot haar 'lelijke' vriendinnetje (bebrild) gaat Garble er juist aanzienlijk op vooruit, met stenografenbril. Wij moeten het til' the happy end vooral doen op militair tapwerk. De big parade en the big guns. 'Both your hands full.' En altijd zwelgt zo'n massaal hemels koor op de soundtrack, de puriteinse counter bij al te aardse genoegens. 'I like being nice to the boys in the service.'

Aelita

'Touch me again with your lips on my mouth, like they do on earth.' Stokoude films worden een soort Eboman-producten. Rechtenvrije sample-pools. Iedereen kan ermee aan de slag. Lang leve de sci-fi fantasy die het internet vormt!Van Aelita maakte een nerd een versie met (oké, onorgineel) Philip Glass-muziek. Toepasselijk wél, want Aelita geldt als – Cousins-voice – 'one of the first sci-fi fantasy films'. Op aarde 'arriveert' een message from space. De meest radio-ontvangers gooien de boodschap weg, maar de nieuwe, trotse Sovjets gaan Gaga. 'Pass it along to the Bureau of Deciphering'. Een Strugatsky-achtige puzzelaar droomt zich al naar een planeet vol knutseldecors en geodriehoeken. De depri wetenschapper ontvlucht zo zijn losbandige vrouw in even lustige gedachten. Want dat is het mooie aan sci-fi, natuurlijk. Er kan (en mag) altijd meer. De erotica van de Ander laat je kijken naar je eigen seksualiteit. De vrolijke obscene pakjes komen moeiteloos langs de censor wegens inheemse kwaliteiten. Jammer genoeg gaat Aelita niet alleen over de prinses, en haar droom-wetenschapper met de melancholieke treinreizigerskop. Er zijn verwarrend veel registers. Vermakelijk, maar goed is de film enkel op Mars, waar afgekeurde arbeiders auschwitiziaans worden 'opgeborgen'. Dus de Sovjets ontketenen een revolutie. Metaphors on Mars. 'And the dream took hold of him again.'

Le Sang d'un Poète

'Every poem is a coat of arms, it must be deciphered.' Freudiaanse hoofd-mond-film van cryptokraker Jean Cocteau. De 'cock de la classe' meent helaas weer veel te moeten verknallen met zijn potsierlijke stem, maar zolang hij in surrealistische beelden dealt, kan ik redelijk mee. Vijftig minuten duurt het werk slechts, dus telt elke minuut dubbel. Cinema de dada. Een gespierde macho-schilder vindt zichzelf terug in een ongemakkelijke situatie. Kunst zal altijd spreken, en zíjn kunst spreekt terug. Even later heeft hij een mond op zijn arm, en chaos in zijn hoofd. Dorian Gray had het een stuk gemakkelijker... Cocteau loopt vooruit op Cronenbergiaanse body horror en doet ook nog zijn eigen Last Movie, gevangen 'par mon propre film.' In het beroemdste shot dondert de kunstenaar dóór het symbool der meta-magie, de spiegel. Achter de schermen kan hij enkel via peepholes toekijken. Naar wat precies, dat moet men mij niet vragen. De villa volta van de avant-garde draait zijn mortale rondjes voor de eeuwigheid. Ik raakte na twintig minuten verdwaald, dus zal mijn mond houden. 'Fermer la bouche d'un blessé.' Laat Cocteau maar een lang-lang-korte neus maken naar de Onbegrijpers. Radicaliteit kan 'm niet ontzegd worden. Zijn film is zelfs al genderfluïde! 'Vous êtes un homme perdu.'

The Last Movie

'What's your reference!?' De grens tussen pretentie en dronkenschap blijkt lastig te trekken. Voor de kijker, en voor Dennis Hopper. Het enfant terrible krijgt zijn ogen hier nauwelijks geopend, alsof hij hoopte dat dit werkelijk zijn Laatste Film zou zijn. Struinend door een Herzogiaans gekte-land, maken hij en zijn crew een film about film. Een luchtspiegeling die aardig vooruitloopt op andere meesters van het Zuid-Amerikaanse Onbegrip (of Onbegrijpen) zoals Regeydas. 'You boys better watch yourselves out there.' De Amerikaanse cinema werd volwassen in de gouden jaren zeventig, dus kon het grote deconstructie-proces beginnen. Over The Last Movie zullen vele driftige, in academisch goud gegoten scripties geschreven zijn. Hier eindigt niet slechts een western-'era', maar een heel medium. De nu postmoderne touwtjes hangen voor iedereen duidelijk in zicht. Maar breken ze ook? Misschien heb ik dat gefantaseerd. (The death of a Stuntman.) Ik tunede vooral in op de folksongs, die ome Dennis lijken toe te spreken, terwijl hij uit ramen staart. In de verte spelen silhouetten. Zijn fantoomfilm glipt uit zijn handen en eindigt met een vroege straftocht tegen cultural appropriation. El Gringo krijgt billenkoek. Jodorowsky zou zeggen: Kill your movie! (En Hopper deed een dappere poging). 'This is just for drama.'